W 2020 roku zawarto 145 tysięcy małżeństw, a rozwodem zakończyło ponad 50 tysięcy par. To niepokojący duży odsetek, który z roku na rok jest coraz większy. Czy kryzys w małżeństwie zawsze musi zakończyć się rozwodem? Może warto dać sobie czas i wybrać separację zamiast rozwodu? Jakie są różnice?

 

W dzisiejszych czasach spraw sądowych o separację jest nadal stosunkowo niewiele. Wynika to głównie z tego, iż instytucja separacji nie jest w Polsce popularna, a ponadto wiele osób nie wie jakie skutki prawne za sobą pociąga. W niektórych sytuacjach życiowych, separacja będzie lepszym rozwiązaniem niż od razu składanie pozwu o rozwód. Zwłaszcza dla osób, które nie są jeszcze pewne co do ostatecznego i finalnego zakończenia związku małżeńskiego. Taka sprawa o separację może dać nam czas do namysłu i przemyślenia sytuacji, w której się znajdujemy.

 

Rozwód a separacja - przesłanki do wydania orzeczenia

 

W przeciwieństwie od rozwodu, przesłanki do wydania orzeczenia przez sąd o separacji są mniej rygorystyczne, czyli do jej orzeczenia musi wystąpić jedynie zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, który nie musi być, jak w przypadku rozwodu, dodatkowo trwały.  Mając to na uwadze, można stwierdzić, iż orzeczenie o separacji powinno być łatwiej uzyskać niż wyrok rozwodowy. Jest tak ponieważ co do zasady, instytucja separacji przewiduje w większym stopniu możliwość zejścia się małżonków (podjęcia ponownej próby wspólnego życia), niż jest to w postępowaniu rozwodowym. Oczywiście nie oznacza to, że w sytuacji, gdy małżonkowie w trakcie rozwodu pojednają się - wtedy postępowanie takie zostanie umorzone.

 

Rozkład ma charakter zupełny, jeżeli ustały więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze małżonków. Zachowanie co najmniej jednej z więzi, np. gospodarczej, sprawia, że nie można mówić o pozytywnej przesłance orzeczenia rozwodu. Podobnie istnienie więzi cielesnej, mimo braku więzi duchowej i gospodarczej, świadczy o tym, że rozkład pożycia nie ma charakteru zupełnego, a powództwo rozwodowe powinno zostać oddalone - wskazuje adwokat Agata Koschel-Sturzbecher.

 

Problematyczne jest określenie chwili, w której nastąpił rozkład pożycia. Sąd nie może bowiem samodzielnie określić jakiego dnia nastąpił rozkład pożycia (czy to trwały i zupełny, czy jedynie zupełny).

 

Kiedy sąd nie orzeknie rozwodu lub separacji?

 

Brak możliwości orzeczenia rozwodu lub separacji wymuszają tzw. negatywne przesłanki. W odróżnieniu od rozwodu orzeczenie separacji niedozwolone jest dwoma takimi przesłankami, a mianowicie- sprzeczność z dobrem wspólnych małoletnich dzieci oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Przy separacji, nie ma jak w rozwodzie wyłączenia orzeczenia separacji w momencie żądania jej przez małżonka wyłącznie winnego rozkładowi pożycia. W doktrynie wskazuje się, iż nie można uwzględniać winy małżonka żądającego separacji w ramach sprzeczności orzeczenia separacji z zasadami współżycia społecznego, celowe pominięcie tej przesłanki jest zamierzonym zabiegiem ustawodawcy - mówi adw. Agata Koschel-Sturzbecher.

 

Jeśli chodzi o wyjaśnienie wymienionych przesłanek negatywnych, sprzeczność separacji z dobrem małoletnich dzieci oznacza sytuację, w której takie orzeczenie spowodowałoby krzywdę dzieci małżonków, w tym znaczeniu, że dziecko psychicznie negatywnie odczułoby taki stan rzeczy. Z kolei zasady współżycia społecznego odnoszą się do spowszechnie stosowanych norm w społeczeństwie, także te etyczne i moralne. Przykładowo orzeczenie separacji czy rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyby jeden z małżonków ciężko zachorował, a pozew o rozwód/separację byłby złożony przez małżonka, który nie chce opiekować się chorym mężem, czy chorą żoną.

 

Skutki prawne separacji

 

Po orzeczeniu separacji, małżonkowie w dalszym ciągu pod kątem prawnym są w związku małżeńskim, przy czym nie mają obowiązku prowadzenia wspólnego życia i ograniczony w pewnym stopniu jest obowiązek wzajemnej pomocy małżeńskiej (określone w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym). Obowiązek ten pozostaje jednak, gdy konieczność tej pomocy wynika ze względów słuszności, w razie wystąpienia podczas postępowania o separację wątpliwości co do tego, czy dana pomoc wynika ze względów słuszności. Będzie to z pewnością np. choroba, czy pogarszający się stan zdrowia. W wyroku o separację sąd rozstrzyga też kwestię władzy rodzicielskiej, kontaktów i alimentów dot. wspólnych małoletnich dzieci.

 

W wyroku orzekającym separację sąd rozstrzyga też o kwestiach władzy rodzicielskiej dot. wspólnych małoletnich dzieci małżonków, a także o kontaktach rodziców z dziećmi, ale również o kwestiach związanych z utrzymaniem dzieci (alimenty). Co bardzo istotne, małżonek będący w separacji nie może zawrzeć nowego małżeństwa.

 

Nie można zapomnieć, że prawomocne orzeczenie separacji powoduje powstanie rozdzielności majątkowej między małżonkami. Co więcej, w razie śmierci jednego z małżonków, wyłączona zostaje możliwość ustawowego dziedziczenia. Orzeczenie separacji wyłącza też możliwość powrotu małżonków do nazwiska, które nosili przed zawarciem związku małżeńskiego (w przeciwieństwie do rozwodu). Prawomocne orzeczenie stwierdzające separację powoduje brak domniemania, iż ojcem dziecka urodzonym w czasie separacji jest mąż matki dziecka. Takie domniemanie istnieje po zawarciu związku małżeńskiego, co może być problematyczne, bowiem postępowanie rozwodowe może trwać nawet kilka lat, małżonkowie mogą wstąpić w nowe związki i mieć dzieci. W tym przypadku konieczne będzie przeprowadzenie w pierwszej kolejności postępowania o zaprzeczenie ojcostwa męża matki dziecka, a później uznanie dziecka przez biologicznego ojca.

 

Skutki prawne rozwodu

 

Z kolei rozwód powoduje skutki takie, że związek małżeński całkowicie zostaje rozwiązany, sąd w wyroku rozwodowym orzeka też o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron, o alimentach, może orzec też o korzystaniu ze wspólnego domu stron. Po orzeczeniu rozwodu małżonkowie przestają być formalnie małżeństwem, nie łączą ich wtedy więc żadne więzy. Małżonek, który zmienił nazwisko na skutek zawarcia małżeństwa, ma prawo do jego zmiany na poprzednie. Oczywiście, byli małżonkowie nie dziedziczą po sobie. Po rozwodzie każdy z byłych małżonków ma prawo zawrzeć nowy związek małżeński.

 

Podsumowując, pozew o rozwód należy składać, gdy co do zasady jesteśmy przekonani o chęci zakończenia związku małżeńskiego. Z kolei, postępowanie o separację warto wszcząć, gdy chcemy dać sobie więcej czasu na podjęcie ostatecznej decyzji o rozwiązaniu małżeństwa, a sama decyzja nie jest jeszcze przesądzona.