Wyrok ustalający alimenty nie tylko można, ale zazwyczaj trzeba zmienić. Renta alimentacyjna zasądzona na rzecz przedszkolaka w żaden sposób nie będzie odpowiadała kosztom utrzymania licealisty. Ustwodawca przewidział odpowiednią ścieżkę postępowania, która stosowana jest zarówno w przypadku zwiększenia, jak i zmniejszenia alimentów.

Alimenty należne dziecku zazwyczaj będą ulegały zwiększeniu

Alimenty ustala się w wyroku sądowym, choć rodzice dziecka mogą zadecydować o ich wysokości również zawierając stosowną ugodę sądową albo pozasądową. W wyroku orzekającym rozwód orzeczenie o alimentach pojawi się obligatoryjnie – w pozostałych przypadkach sądem właściwym do rozpoznania żądania dotyczącego alimentów będzie sąd rodzinny. Sąd rodzinny będzie zawsze właściwy w sprawach o zmianę wyroku alimentacyjnego, o czym poniżej.

Sąd zasądza alimenty biorąc pod uwagę stan faktyczny sprawy:

• koszty utrzymania dziecka;
• sytuację finansową, majątkową i zarobkową matki dziecka;
• sytuację finansową, majątkową i zarobkową ojca dziecka.

Sąd nie zasądza alimentów „na przyszłość” - podstawą do orzeczenia renty alimentacyjnej jest zawsze aktualna sytuacja dziecka. Z tego też względu najczęściej – w miarę rozwoju dziecka – alimenty powinny ulegać zwiększeniu. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem, sam upływ czasu jest przesłanką wystarczającą do podwyższenia wysokości alimentów. Podstawowym argumentem w takiej sprawie będzie oczywiście zwiększenie potrzeb dziecka. Jak wskazano powyżej, potrzeby kilkulatka i potrzeby nastolatka będą w znacznym stopniu się różniły. Obowiązkiem rodziców jest ponoszenie kosztów utrzymania dziecka tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie – biorąc oczywiście pod uwagę postawę dziecka, jego wyniki w nauce, pragnienie dalszej nauki, itd.

Sąd nie zwiększy alimentów z własnej inicjatywy, konieczne jest wystąpienie ze stosownym powództwem. Do ukończenia przez dziecko 18 roku życia małoletni syn czy córka jest reprezentowana przed sądem przez rodzica, następnie reprezentuje się samodzielnie.

Przykład:

Sąd zasądził alimenty na rzecz 5-letniej Kasi w wysokości 500,00 zł miesięcznie. Od wydania wyroku upłynęły trzy lata. Kasia jest uczennicą szkoły podstawowej, co wiąże się z większymi wydatkami na podręczniki i zajęcia pozalekcyjne. Sytuacja finansowa rodziców Kasi nie zmieniła się. W takim przypadku sąd najprawdopodobniej zwiększy alimenty, biorąc pod uwagę dokładne koszty utrzymania dziecka oraz możliwości finansowe i zarobkowe jej rodziców.

Obniżenie alimentów tylko w wyjątkowych sytuacjach

Obniżenie alimentów jest znacznie trudniejsze, aniżeli ich podwyższenie. Raz zasądzone alimenty trudno obniżyć z tego względu, iż alimenty zostały zasądzone w rezultacie dokonania przez sąd oceny sytuacji dziecka i zazwyczaj obniżenie wysokości renty alimentacyjnej wiązałoby się z uszczerbkiem dla małoletniego.

Nie oznacza to jednak, że obniżenie alimentów jest zupełnie niemożliwe. Zmiana orzeczenia alimentacyjnego wymaga zaistnienia przesłanki w postaci „zmiany stosunków”. Ustawodawca nie precyzuje, czym musi się ta zmiana charakteryzować, lecz w oczywisty sposób można przyjąć, że musi to być niezwykle istotna i jednoznaczna zmiana w sytuacji osoby uprawnionej do otrzymywania świadczenia albo osoby zobowiązanej do jego uiszczania.

Zadaniem powoda występującego o obniżenie alimentów będzie wykazanie, że zmiana stosunków nastąpiła i uiszczanie alimentów w dotychczasowo ustalonej wysokości nie jest dalej możliwe. Przyczyny zmiany powinny mieć raczej charakter zewnętrzny, niezależny od woli samego rodzica. Przykładem takiej zmiany, utrudniającej uiszczanie alimentów w dotychczas zasądzonej wysokości, może być na przykład ciężka choroba, realnie uniemożliwiająca wykonywanie pracy zarobkowej.

Zmiana pracy na mniej rentowną, zaciągnięcie kredytu hipotecznego, zakup nowego samochodu czy domu nie będą stanowiły powodów wystarczających – w ocenie sądu – do zmniejszenia alimentów. Co istotne, również założenie kolejnej rodziny i narodziny dzieci z nowego związku nie będą przesłanką przemawiającą za uwzględnieniem powództwa.

Zmniejszenie alimentów może być również podyktowane zmianą sytuacji dziecka – przykładowo, jeśli w chwili ustalania alimentów dziecko podlegało kosztownemu leczeniu ortodontycznemu, a obecnie leczenie jest zakończone, w zależności od innych okoliczności sprawy może być to przesłanka pozwalająca na obniżenie alimentów.

Przykład:

Paweł płaci alimenty na rzecz córki Anity w wysokości 1.000,00 zł. Pół roku temu Paweł poważnie zachorował, w związku z czym musiał przejść zabieg chirurgiczny i rehabilitację. Z powodu choroby musiał zmienić pracę i obecnie jest zatrudniony na pół etatu. Leczenie jeszcze się nie zakończyło.Sytuacja Anity jak na razie nie zmieniła się – dziewczynka uczęszcza do tej samej szkoły, nie choruje, nie wymaga dodatkowych wydatków. Sytuacja Pawła może być wystarczającą przesłanką do obniżenia wysokości alimentów.

Procedura dla obniżenia i podwyższenia alimentów jest taka sama

Zarówno w przypadku pozwu o podwyższenie alimentów, jak i w przypadku pozwu o obniżenie alimentów postępowanie będzie wyglądało tak samo.

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd miejsca zamieszkania dziecka, przy czym jeśli z pozwem występuje dziecko, może ono złożyć pozew również w sądzie rodzinnym właściwym dla miejsca zamieszkania pozwanego rodzica.

Pozew o podwyższenie alimentów jest wolny od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej, zaś pozew o obniżenie alimentów podlega opłacie w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu. Wartością przedmiotu sporu jest różnica pomiędzy obecnymi a pożądanymi alimentami w skali roku.

Przykład:

Obecne alimenty na rzecz Natalii wynoszą 1.000,00 zł. Powód Jarosław domaga się ich obniżenia do 600,00 zł. Wartością przedmiotu sporu w takim przypadku będzie (1.000,00 zł – 600,00 zł) x 12 = 4.800,00 zł. Opłata sądowa wyniesie 5% tej kwoty, a zatem 240,00 zł.

Zadaniem powoda w sprawie o zmianę wysokości alimentów będzie wykazanie, że wspomniana powyżej zmiana stosunków rzeczywiście zaistniała. Obie strony będą zobowiązane do przedstawienia swoich kosztów utrzymania oraz wskazanie okoliczności dotyczących sytuacji majątkowej, zarobkowej i finansowej (m. in. posiadanych oszczędności, osiąganego wynagrodzenia, posiadanego majątku, pomocy innych osób, uzyskiwanych świadczeń, itp.).

Po rozpoznaniu sprawy sąd wyda wyrok, który jest zaskarżalny za pomocą apelacji kierowanej do sądu okręgowego.

Zobacz też: Jak ustanowić opiekę naprzemienną nad dzieckiem?