Motywacja jest bardzo szerokim pojęciem, które wiąże się zarówno z emocjami, jak i naszymi potrzebami i przekonaniami odnośnie konkretnych działań. Jedną z najstarszych i najpopularniejszych teorii motywacji jest tzw. piramida potrzeb, stworzona przez amerykańskiego psychologia Abrahama Maslowa. Mówi ona o tym, że potrzeby człowieka uszeregowane są od najbardziej podstawowych, zapewniających przeżycie do tych, które powodują rozwój i poczucie spełnienia i jedynie całkowite zaspokojenie potrzeb pierwszego rodzaju umożliwia motywację do spełniania drugich.

Założenie to nie znalazło potwierdzenia ani w życiu codziennym, ani w dalszych badaniach psychologicznych. Sami możemy to zaobserwować w zachowaniu dzieci. Gdy zaangażują się one w jakąś pasjonującą rozrywkę, na przykład granie w piłkę czy oglądanie ulubionej bajki, potrafią zapomnieć o tym, że są głodne czy chce im się pić. Jednak z pewnością niektóre założenia tej teorii można zastosować w życiu codziennym. Przede wszystkim, jedną z podstawowych według Maslowa potrzeb jest potrzeba bezpieczeństwa. Jest ona szczególnie ważna dla dzieci. W budowaniu motywacji do działań podejmowanych przez dziecko może ona objawiać się przyzwoleniem osób bliskich do rozwoju konkretnego zainteresowania, a także akceptacją, która nie polega tylko na wożeniu dziecka na wybrane zajęcia, ale również jego aktywne wspomaganie, uczestniczenie w zawodach, wystawach czy koncertach. W początkowym etapie jest to również poczucie dziecka, że może próbować wielu różnych aktywności i dopiero po czasie wybrać tę, która najbardziej mu odpowiada.

Jeśli zdarzy się, że dziecko po pewnym czasie zaczyna tracić motywację do rozwoju swojej pasji czy zajęć, które do tej pory nie sprawiały mu problemu, na przykład nauki, warto zacząć od spokojnej rozmowy. Gdy twierdzi, że nic się dzieje, należy porozmawiać z nauczycielem lub trenerem. Możliwe, że dziecko doświadcza jakiś nieprzyjemnych sytuacji wśród rówieśników i to powoduje jego zniechęcenie. Trzeba też pamiętać o tym, że najmłodsi najszybciej uczą się poprzez obserwowanie dorosłych i branie z nich przykładu. Jeśli powtarzamy dziecku, że powinno kontynuować swoje działania, na przykład uczyć się, chodzić na dodatkowe zajęcia czy też jeździć na rowerze zamiast przesiadywać przed komputerem, a naszą jedyną aktywność po powrocie z pracy stanowi zmienianie kanałów w telewizji, takie zachęcanie nie przyniesie skutku, ponieważ dziecko będzie je uznawać za sprzeczne z przykładem, który sami mu dajemy.

Jeśli jednak powyższe działania nie przynoszą zamierzonych efektów, warto przeprowadzić małe ćwiczenie. Można spytać dziecko, kto jest jego wzorem w działaniu, do której stracił motywację. Może to być na przykład instruktor zajęć dodatkowych, nauczyciel ulubionego przedmiotu czy gwiazda sportu. Następnie, razem z dzieckiem myślimy, co taka osoba musiała robić, by być w tym miejscu, w którym jest obecnie i na tej podstawie ustalamy plan działania dla dziecka na najbliższe kilka miesięcy. Za każdym razem, gdy poczuje ono zniechęcenie do zajęć, możemy przypomnieć mu to ćwiczenie i poprosić, by wyobraziło sobie, że samo podejmuje takie działania jak jego autorytet i zdobywa podobne uznanie.

Warto pamiętać, że kształtowanie w dziecku od najmłodszych lat motywacji do działań, których się podejmuje, pomoże mu również w przyszłości, w dalszej edukacji, pracy, a także osiąganiu zamierzonych celów w życiu. Jednak najgorszą rzeczą, którą można zrobić, jest zmuszanie dziecka do kontynuowania działań, które nie przynoszą mu radości, lub wymaganie od niego niesamowitych osiągnięć w dziedzinach, które są obowiązkowe, ale niebyt lubiane, np. konkretne przedmioty w szkole. Takie działania mogą spowodować u dziecka zniechęcenie do każdego rodzaju aktywności, a także obniżenie poczucia własnej wartości.

Dlatego warto przede wszystkim budować taką atmosferę w domu, by dziecko mogło szczerze porozmawiać z nami za każdym razem, gdy ma jakieś wątpliwości dotyczące swoich działań i wiedziało, że spróbujemy wspólnie z nim znaleźć rozwiązanie każdej sytuacji.

Napisała: Dominika Olszak, Fundacja Edukacyjna ODiTK.