Rozmowa z dzieckiem – kiedy zacząć?

Dziecko zaczyna rozpoznawać pierwsze dźwięki około szóstego miesiąca ciąży i już wtedy warto rozpocząć mówienie do niego. Płód rozróżnia mowę od innych dźwięków, szczególnie bliski jest mu głos matki, który z łatwością rozpoznaje i który działa na niego uspokajająco. Również od momentu narodzin należy mówić do dziecka, choć początkowo na takie specyficzne monologi młodzi rodzice mają niewiele czasu, gdyż noworodek po prostu przesypia większość dnia. Jednak gdy niemowlę zaczyna gaworzyć, można prowadzić z nim pierwsze rozmowy, zwracając szczególną uwagę na intonację i słowa, których używamy. Podczas tego rodzaju rozmowy dziecko uczy się nie tylko używać mowy, ale i słuchać. Należy jednak pamiętać, że rodzic także musi nauczyć się słuchać swojej pociechy, zwłaszcza, gdy zaczyna ona zadawać pytania lub chce wyrazić swoje zdanie.

Rozmowa z dzieckiem jest podstawowym czynnikiem budowania więzi. Rozmawiać z dzieckiem można prawie zawsze, zarówno w czasie wolnym, jak i podczas wykonywania codziennych czynności.

Korzyści płynące z mówienia do dziecka

Słuchanie głosu bliskiej osoby jest niezwykle korzystne dla sfery emocjonalnej niemowlęcia. Spokojny i ciepły ton zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i miłości. W trakcie takiego monologu niemowlę uczy się rozpoznawać emocje i je odczuwać. Jeśli opiekun jest spokojny, zrelaksowany czy też zdenerwowany lub smutny - dziecko czuje się podobnie. Niezwykle ważne jest, by nazywać odczuwane przez siebie lub dziecko emocje. W ten sposób uczymy malucha słownictwa związanego z uczuciami.

Dorastając, dziecko uczy się dźwięków ojczystego języka, poznaje jego brzmienie i odróżnia język ojczysty od języków obcych. Zdarza się, że opiekunowie upraszczają język kierowany do dziecka. Nie ma jednak takiej potrzeby, ponieważ dziecko uczy się właściwie nieograniczonej ilości słów i im więcej różnorodnych wyrazów usłyszy, tym bogatsze będzie jego słownictwo w przyszłości.

Dzięki mowie, dziecko nie tylko poznaje otaczające je przedmioty, ale również uczy się odróżniać poszczególne osoby. Dowiaduje się, że każdy człowiek ma swoje imię, swoją tożsamość i charakter. Na tej podstawie, zbuduje w przyszłości własne „ja”.

Rozmowy stanowią więc fundament rozwoju emocjonalnego, poznawczego i społecznego każdego dorastającego człowieka i nic nie jest w stanie zastąpić interakcji z partnerem. Słowa, którym towarzyszą kontekst, ciągłość, gest i informacje o emocjach są bazą do poznawania otaczającego  świata.

Po co czytać dziecku i kiedy zacząć?

Zarówno czytanie, jak i mówienie, można rozpocząć już podczas ciąży. Dziecko zapamiętuje ton głosu, jego melodię, jak i rytm samego tekstu. Po urodzeniu jest w stanie rozpoznać czytany utwór. Co więcej, jego znajomość kojarzy się dziecku z ciepłem, spokojem i bezpieczeństwem życia płodowego.

Głośne czytanie stymuluje mózg niemowlęcia w obszarze odpowiedzialnym za mowę i rozumienie tekstu. Z racji tego, że język pisany jest znacznie bogatszy niż słowa używane przez rodziców w potocznej rozmowie, dziecko poznaje bardziej złożone formy i konstrukcje gramatyczne, co wpływa korzystnie na jego rozwój poznawczy, wzbogaca słownictwo i rozwija umiejętności komunikacji werbalnej. Gdy niemowlę staje się bardziej aktywne, zdarza się, że ma w sobie niepohamowane pokłady energii. Czytanie książek kształtuje zatem koncentrację i uczy cierpliwości. Może być również stosowane jako technika uspokajająca.

Kiedy dziecko osiągnie wiek przedszkolny, głośne czytanie staje się wspaniałym ćwiczeniem rozwijającym wyobraźnię. Kształtowanie kreatywności, zdolność do wymyślania własnych historii, tworzenie wewnętrznych światów - to główne korzyści płynące z głośnego czytania. Książki to skarbnica pomysłów na zabawy i sposoby spędzania wolnego czasu, bez nudy i konieczności posiadania drogich zabawek. Oprócz tego, książki skłaniają przedszkolaka do twórczego myślenia, w przeciwieństwie do telewizji, która prowadzi do bezmyślnego przetwarzania informacji.

Specjalnie przygotowane opowieści mogą również pełnić funkcję terapeutyczną. Tego rodzaju terapia nosi nazwę „bajkoterapia” i pomaga dzieciom oswoić się z trudnymi sytuacjami z bardzo szerokiego spektrum: od pójścia do dentysty czy szczepienia po śmierć bliskiej osoby lub chorobę nowotworową. Dzieci mają zadziwiającą zdolność do utożsamiania się z postaciami bajek, zatem, gdy bohater jest podobny do dziecka, chętniej się ono do niego porównuje. Bajki terapeutyczne koniecznie powinny posiadać szczęśliwe zakończenie, by dziecko mogło poradzić sobie z problemem bez poczucia zagrożenia.

O czym, więc, rodzic powinien pamiętać czytając swojemu dziecku? Książki wspierają rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny, są niezastąpionym ćwiczeniem wyobraźni, uczą skupienia i koncentracji, a niektóre opowieści mogą pełnić funkcje terapeutyczne. Podczas czytania, można wykonywać także przeróżne ćwiczenia, na przykład pozwalać maluchowi wymyślić własne zakończenie oraz rozmawiać z nim o tym, jak postrzega świat i jakie ma w związku z tym przemyślenia. Tego typu treningi rozwijają umiejętności narracyjne dziecka i poszerzają zasób jego słownictwa.

W jaki sposób czytać dzieciom?

Wiemy już, że głośne czytanie przynosi szereg korzyści i że, niewątpliwie, należy włączyć je w proces wychowywania małego człowieka. Należy jednak pamiętać, że ważny jest również sposób, w jaki czytamy: nie wolno popadać w monotonię, bo dziecko szybko się znudzi, ważne jest zaangażowanie w emocje i motywacje bohaterów. Długość czytania musi być również dostosowana do wieku dziecka – kilkulatkowi nie możemy czytać dwie godziny, bo istnieje prawdopodobieństwo, że zaśnie w trakcie lektury i nie wyniesie z niej żadnych korzyści. Kolejnym istotnym warunkiem jest regularność czytania – na przykład raz dziennie przez co najmniej 20 minut. Bardzo często zdarza się także, że rodzice używają spieszczeń i zmiękczeń. To podstawowy błąd, w ten sposób uczymy malucha złych wzorców wymowy.

Jakie książki kupować?

Przede wszystkim interesujące zarówno dla dziecka, jak i rodzica. Nawet jeśli dziecku podoba się treść danej opowieści, szybko się do niej zniechęci, gdy wyczuje znudzenie rodzica. Książki powinny być też czytelne, posiadać duże, ciemne litery, najlepiej na jasnym tle. Powinny być także estetyczne, posiadać kolorowe ilustracje, które przyciągną uwagę dziecka. Wybierając lekturę, należy także zwrócić uwagę czy nie zawiera ona błędów merytorycznych i językowych.

Zobacz też:

• Czytanie zjawiskiem społecznym

_{Źródło: Minge N., Minge K., Jak kreatywnie wspierać rozwój dziecka? Wspólne gry i twórcze zabawy, dzięki którym rozwiniesz jego zdolności. Samo Sedno, Warszawa 2011}