W czasie jednej z wizyt w przedszkolu spotkałam 3-letnią dziewczynkę. Każdego dnia w okolicach leżakowania wpadała w histerię. Nikt nie wiedział co się dzieje. Wychowawczynie tłumaczyły, uspokajały i przekonywały ją, że nie ma się czego bać. Rodzice dziecka starali się każdego dnia zabrać je z przedszkola tuż przed leżakowaniem. Nie zawsze jednak to się udawało – a wtedy dziecko zostawało samo ze swoim lękiem.
Podczas rozmowy z dziewczynką dowiedziałam się, że jej zdaniem nocowała ona kiedyś w przedszkolu. Twierdziła, że była wtedy sama bo wszyscy o niej zapomnieli. W taki sposób powstał jej strach, którego nikt nie rozumiał.

Opisana sytuacja jest przykładem irracjonalnego lęku dziecka, trudnego do wyobrażenia i zrozumienia dla nas dorosłych.

Dzieci wieku przedszkolnego najczęściej obawiają się ciemności, niektórych zwierząt, burzy, nagłych zdarzeń, potworów, czarownic, rozłąki z rodzicami, obcych ludzi, innych dzieci. Przestraszone płaczą, krzyczą, stają się agresywne lub wycofane. Sytuacja jest trudna zarówno dla dziecka jak i dla dorosłego.

Istnieje kilka sposobów, które mogą pomóc pokonać strach:

… akceptacja
Dziecko przeżywające lęk potrzebuje obecności bliskiej osoby dorosłej, która wysłucha, pomoże ten lęk wyrazić słowami, pokaże jak można sobie z nim poradzić. Bliskość dorosłego rodzi poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie. Dobrze aby dziecko miało możliwość wtulenia się w dorosłego, płakania. Dorosły powinien powstrzymać się od wypowiedzi typu: „Nie bój się, bo nie ma czego”.

... przerzucenie lęku na zewnątrz
Dzieci przeżywające strach określane są mianem lękliwych, wstydliwych, nieśmiałych. Tym czasem strach który przeżywa dziecko można w prosty sposób przerzucić na zewnątrz mówiąc: „Widzę, że odwiedził Cię potwór strachu”. Wspólnie z dzieckiem dorosły może spróbować opisać potwora, narysować go dodając mu ośmieszających go ozdób. W humorystycznej atmosferze można poznać prawdziwe oblicze strachu, nabrać dystansu, poczuć się silnym. Taka forma reakcji przeradza się w dobrą zabawę, w czasie której dziecko nabiera odwagi i pewności siebie.

… reakcja
Kiedy dziecko przeżywa strach nie ośmieszaj go, nie rozpamiętuj stale przykrego zajścia, nie porównuj dziecka do innych dzieci. Pamiętaj, że dziecko obserwując dorosłych, uczy się sposobów reagowania na różne zdarzenia. Przywiązując nadmierną uwagę do przeżywanego przez dziecko lęku i okazując dużą opiekuńczość możesz sprawić, że dziecko będzie chciało w niej trwać. Dlatego, ważne jest aby pamiętając o uczuciach dziecka, delikatnie tonować jego gwałtowne reakcje. Zachowując spokój, opisz uczucia dziecka oraz sytuację w której się znajduje. Dzięki takiej Twojej obecności maluch nauczy się reakcji odpowiednich dla siebie i jednocześnie akceptowanych społecznie.

… wspominanie
Dobrym sposobem na pokonanie lęku jest wspólne poszukanie takich sytuacji, w których dziecko przezwyciężyło swój strach. Pokazanie mu, że potrafi sobie radzić jest dla niego niezwykle budujące. Taka rozmowa przynosi ulgę, wzmacnia i przenosi rozmowę z lęków na zdolności dziecka. Warto więc przygotować sobie kilka takich sytuacji kiedy wasze dziecko poradziło sobie z własnym lękiem. Może to być samodzielne zasypianie w pokoju, pozostanie w przedszkolu, nocowanie u babci, wejście do basenu.

… nagradzanie
Banie się często bywa bardzo korzystne dla dziecka. Pewne reakcje stają się też automatyczne i atrakcyjne. Aby zachęcić dziecko do zmiany reakcji czasem należy je dodatkowo wzmocnić. Wspólnie z nim warto ustalić drobne nagrody za pierwsze sukcesy. Pokonanie strachu może stanowić podstawę do tego by dziecko dodatkowo nagrodzić. Może to być dyplom wręczony przez rodzica, czy też wspólny wypad na lody. Dziecko uczy się innych reakcji - korzystnych i atrakcyjnych dla niego samego. W ten sposób zwiększa się prawdopodobieństwo ich pojawienia się przy kolejnej sytuacji.

… bajki
Dzieci uwielbiają bajki. Ten zaczarowany świat jest im niezwykle bliski. Przy ich pomocy dzieci poznają sytuacje, bohaterów oraz ich sposoby na pokonanie strachu. Odnajdują ulgę, mogą się identyfikować z bohaterami. Z zasłyszanych historii czerpią to co dla nich najlepsze. Opowiedziane bajki mogą być początkiem wspólnej zabawy rodzica z dzieckiem. Bajki wzmacniają, dodają odwagi i pewności siebie. Dlatego warto poszukać właściwych opowiadań. Mogą być one pierwszym krokiem w pokonywaniu ducha strachu.

…Podsumowując
Wspierajmy swoje dzieci pozwalając im się bać. Zachęcajmy je do wyrażania strachu w sposób który wcześniej wspólnie opracujemy. 

Marta Żysko-Pałuba

Nintu - pracowani psychoedukacyjna