Użyte w artykule zdjęcia pochodzą z serwisu Wikipedia: pl.wikipedia.org

Pola, często dziesiątki hektarów ziemi, na których uprawia się w dużych ilościach kukurydzę, zboża, ziemniaki, buraki itp., zapewniają ogromne ilości pożywienia, a tym samym dostatnie życie wielu zwierzętom. Są one magazynem żywności nie tylko od wczesnej wiosny do późnej jesieni, ale także zimą, gdyż część plonów, nie zebrana przez rolników, zawsze pozostaje. Jest również druga strona medalu – regularne opryskiwanie roślinności środkami owadobójczymi oraz rokroczne okresowe prace polowe doprowadzają do zubożenia różnorodności owadów, ptaków i ssaków.

W lasach liściastych spotyka się 35-40 gatunków ptaków żyjących w gniazdach. Na polach jest ich tylko 6 – kuropatwa, przepiórka, potrzeszcz, pustułka, mazurek i grzywacz (zresztą wiele z nich potrzebuje drzew lub budynków, by mieć gniazdo). Podobnie jest w przypadku najbardziej rozpowszechnionych ssaków, takich jak mysz polna czy zając.

Uwagę człowieka zwracają przede wszystkim niszczące uprawy szkodniki. Ale przecież żyje tu całe mnóstwo innych zwierząt, mało znanych, choć bardzo istotnych dla zachowania równowagi naturalnej. Jedne stanowią pożywienie drapieżników, inne przenoszą pyłek z kwiatu na kwiat, jeszcze inne zapewniają glebie żyzność. Są też takie, które pasożytują na szkodnikach roślin uprawnych. Wreszcie, żyjące w glebie dżdżownice przyczyniają się do wytwarzania próchnicy.

Badylarka

Król wspinaczki. Ten stały bywalec pól posiada długi chwytny ogon, pozwalający mu przyczepiać się mocno do łodyg i źdźbeł traw. Poza tym, jego tylne nogi mają ruchomy palec zewnętrzny ułatwiający mu chwytanie. Ten nadzwyczaj zwinny, kasztanowo-biały gryzoń wspina się z łatwością dzięki swym niewielkim rozmiarom i lekkości ciała. Waży tyle, ile duża kostka cukru. Przestraszony zamiera w bezruchu, mając być może nadzieję, że nie zostanie zauważony, albo ucieka w podskokach. Słyszy bardzo dobrze, ale ma dość słaby wzrok.

Gdy nadchodzi zima, badylarka zaprzestaje wędrówek pośród bujnej roślinności i chroni się w jamie wydrążonej wcześniej przez mysz polną lub innego gryzonia.

Długość: 5-7 cm  + 5-7 centymetrowy ogon)
Ciężar: 6 g
Długość życia: 5 lat (w niewoli), 18 miesięcy (na wolności)

Amator kłosów. Nie niepokojona badylarka nie opuszcza swego terytorium, spędzając czas od końca wiosny do początku jesieni na obszarze 400-600 m². Natomiast młode chętnie urządzają sobie dłuższe wycieczki. Podstawowe pożywienie tego gryzonia stanowią owady o miękkim ciele, małe owoce, a przede wszystkim ziarna zbóż, które wyjada z kłosów pszenicy czy jęczmienia. Zdarza się, że w latach wyjątkowej obfitości badylarki na jednym hektarze pól żyje czasem aż 200 osobników. Na szczęście takie masowe rozmnażanie wywołane sprzyjającymi warunkami zdarza się sporadycznie i nie trwa długo. Dlatego też rolnicy nie uważają tego małego gryzonia za szkodnika.

Sroka

Sroka gaduła czy sroka złodziejka? Jeśli wierzyć opowieściom, sroka wykorzystuje otwarte okna, wlatuje do mieszkań i wykrada stamtąd kosztowne, błyszczące w słońcu przedmioty, by je następnie ukryć. Tym to sposobem zyskała sobie miano złodziejskiego ptaka. W rzeczywistości, jedynie ptaki schwytane do niewoli lub oswojone interesują się srebrem. Niezwykle rzadko zdarza się, żeby uwagę sroki przyciągały metalowe, lśniące przedmioty znalezione na łonie przyrody. Ptak ten zasługuje raczej na miano gaduły, gdyż jego skrzeczenie słychać przez cały rok, ale przede wszystkim pod koniec zimy i na początku wiosny. Chociaż sroka należy do rodziny ptaków śpiewających, tzn. wróblowatych, to podobnie jak jej kuzyni kruki nie posiada melodyjnego głosu i w ogóle nie potrafi śpiewać, wydając z siebie jedynie niskie, donośne krzyki. Jej skrzeczenie słychać w okresie godowym poprzedzającym tworzenie się par, a ponieważ przy takiej okazji zbiera się czasami około 20 ptaków, ich wrzask rozlega się z oddali.

Długość: 41-42 cm
Ciężar: 160-150 g
Rozpiętość skrzydeł: 48-53 cm
Długość życia  w niewoli: 20 lat

Prawdziwa forteca. Gniazdo sroki, dające się łatwo zauważyć dzięki swemu kulistemu kształtowi, jest prawdziwą  twierdzą zbudowaną z suchych, mniej lub bardziej kolczastych gałązek. Znajduje się ono na wysokim drzewie lub w gęstym krzewie, na niewielkiej wysokości. Składa się z niecki sporządzonej z ziemi i wyłożonej korzeniami. Nad całością wznosi się coś w rodzaju dachu, z pozostawionym bocznym wejściem. Srokę spotyka się na terenach uprawnych, gdzie pola i łąki przeplatają się z lasami, samotnymi drzewami i zagajnikami. Nie obawia się sąsiedztwa ludzi i zjawia się często w miejskich i wiejskich ogrodach, jeśli tylko znajdują się tam wysokie drzewa, by mogła umieścić na nich gniazdo.

Gąsiorek

Dziwna kolekcja. Chrabąszcze wbite na kolce dzikiej róży czy też na gałązki krzewu tarniny sąsiadują z kilkoma świerszczami, z młodymi myszami polnymi i z małym ptakiem. Zanim zostaną zjedzone, przez jakiś czas tworzą kolekcję gąsiorka. W ciągu 8 dni w jednej z takich spiżarni znaleziono 12 młodych wróbli, które ten ptak-rozbójnik wyjął z gniazd. Jednakże zdarza się rzadko, żeby specjalizował się aż do tego stopnia. Najczęściej gąsiorek żywi się dużymi owadami, które stanowią ¾ jego zdobyczy. Bardzo długo oskarżano go o szkodzenie innym ptakom wróblowym (rząd ptaków, do którego sam należy). Jednak gąsiorek, tak jak duże ptaki drapieżne, nie zagraża im w żaden sposób, napadając jedynie na osobniki gatunków występujących najliczniej i na ptaki osłabione. Upierzenie samicy i samca różni się bardzo wyraźnie. Samica przypomina młode, które dopiero opuściły gniazdo.

Długość: 17,5 cm
Ciężar: 29-34 g
Rozpiętość skrzydeł: 28 cm
Długość życia: 6 lat (na wolności); 8 lat (w niewoli)

430 kilometrów w 10 godzin. Gąsiorek, wielki podróżnik, opuszcza Europę pod koniec lata, podejmując swą nocną wędrówkę, która zaprowadzi go aż do Afryki, na południe od Sahary. Obliczono, że potrzebuje około 3 miesięcy, by dotrzeć na kontynent afrykański, lecąc ogółem 30 nocy i odpoczywając 70 dni. Drogę powrotną przemierza dużo szybciej – potrzebuje tylko 2 miesiące, aby dolecieć do miejsca gniazdowania. Jesienią gąsiorki przelatują między innymi przez Grecję, Libię i Egipt. Wiosną zaś trasa ich podróży ulega zmianie. Przelatują wtedy przez Syrię i Turcję. Do Europy powracają na początku maja.

Skowronek

Niestrudzony śpiewak. Skowronek zaczyna śpiewać już na godzinę przed świtem i z wyjątkiem krótkich przerw koncertuje godzinami, wzlatując nad polami. Od końca lutego aż do połowy lipca wydaje z siebie przeciągły świergot. Jednak dopiero w kwietniu i w maju śpiewa najpilniej. Zajmuje wtedy terytorium na okres lęgowy. Wznosząc się prawie pionowo, aż na wysokość 50-100 m, skowronek śpiewa bez przerwy, trzepocąc szybko skrzydłami (10-20 razy na sekundę) i utrzymując się w jednym punkcie czasem około 20 minut. W naszych regionach spotyka się skowronka zarówno na równinach, jak i w górach (na górskich pastwiskach aż do 2500 metrów nad poziom morza).

Długość: 17-18 cm
Ciężar: 25-50 g
Rozpiętość skrzydeł: 33-35 cm
Długość życia: maksymalnie 10 lat (na wolności)

Liczne zagrożenia. Skowronek ma wielu wrogów. Na ziemi prześladuje go łasica, jeż, gronostaj, lis i błąkające się koty. W powietrzu – czarnowron, sroka i błotniak łąkowy zagrażają jajom i pisklętom, a kobuz i krogulec prześladują dorosłe.
W Europie skowronek jest ptakiem częściowo wędrownym. Na niektórych terenach jest osiadły. Jesienią opuszcza tylko obszary północne, przenosząc się do okolic o łagodniejszym klimacie. W czasie swej wędrówki nie leci zbyt szybko, przelatując w ciągu jednej godziny. odległość 40-60 km. Po ziemi skowronek biega drobnymi kroczkami.

Łasica

Mała, a jaka śmiała! Kiedy gronostaj spotyka dużo mniejszą od niego łasicę, nie zawsze zwycięża w starciu. Broni się ona z niewiarygodną zawziętością, próbując chwytać swego przeciwnika za kark lub za gardło. Mimo to niektóre drapieżniki, jak lis i kot domowy, a wśród ptaków płomykówka i puszczyk polują na nią, gdy tylko nadarzy się okazja. Łasica nie boi się nawet człowieka, ale gdy czuje się zagrożona, nie waha się nawet ugryźć go w nogę!
Ilość łasic zależy od ilości zwierząt, na które polują. Obliczono, że 6 łasic zabija rocznie 2000 myszy polnych, małych gryzoni, odpowiedzialnych za znaczne straty na polach zboża i lucerny.

Długość: 18-21 cm (+5-6 centymetrowy ogon)
Ciężar: 50-180 g
Długość życia: około 2 lat (na wolności), 10 lat (w niewoli)

Karłowate łasice? Łasice żyjące w Europie północnej i w Alpach są często bardzo małe i należą do odmiany karłowatej. Sierść tych zwierząt bieleje częściowo lub całkowicie na zimę, podobnie jak u gronostaja. Być może nieustanna aktywność łasicy wpływa negatywnie na długość jej życia, gdyż 75% to młode z danego roku, a na 80 czy 90 młodych łasic tylko jedna żyje ponad 2 lata.

Opracował: Paweł Wiśniewski

Użyte w artykule zdjęcia pochodzą z serwisu Wikipedia: pl.wikipedia.org