Okres ciąży to czas, kiedy w organizmie kobiety dochodzi do bardzo wielu zmian. Nic dziwnego, że kształtujące się życie wpływa na zapotrzebowanie na wiele witamin i składników mineralnych. Zwiększone potrzeby niestety często sprzyjają występowaniu niedoborów, a niewystarczająca ilość ważnych składników odżywczych jest bardzo groźna – nie tylko dla kobiety ciężarnej, ale także dla jej dziecka.

 

Właściwa suplementacja może wspierać rozwój dziecka oraz zdrowie przyszłej mamy. Dlatego Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) opracowało dokładne zalecenia dotyczące suplementacji w ciąży.

 

Co suplementować w ciąży i po jakie suplementy diety sięgać?

 

Jakie witaminy w ciąży? – Które witaminy powinno się suplementować w ciąży?

 

Wymienia się kilka bardzo ważnych witamin, które podczas ciąży stają się szczególnie istotne dla zdrowia matki i dziecka. Jakie witaminy w ciąży są najważniejsze?

 

PTGiP zaleca suplementację kwasu foliowego, witaminy D, choliny, witaminy B12 i witaminy B6. Każda z tych witamin pełni specyficzne funkcje, a  ich niedobór może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

 

Przy suplementacji w ciąży należy zawsze sięgać po wysokiej jakości preparaty. Witaminy dla kobiet w ciąży od formeds są w pełni bezpieczne, a ich skład dostarcza ściśle opracowane dawki niezbędnych substancji aktywnych.

 

Suplementacja kwasu foliowego w ciąży

 

Kwas foliowy (witamina B9) jest niezwykle ważnym składnikiem dla prawidłowego rozwoju płodu – szczególnie na początku ciąży.

 

W najbardziej aktualnych rekomendacjach PTGiP z 2024 roku najwięcej uwagi poświęcono  właśnie kwasowi foliowemu – wskazano dokładny czas, jego dawki i formy, w jakich przyszłe mamy powinny rozpocząć suplementację. 

 

W zaleceniach wskazane jest, że przyjmowanie kwasu foliowego powinno rozpocząć się na trzy miesiące przed planowaną ciążą i trwać minimum przez pierwsze 12 tygodni. W okresie przedkoncepcyjnym wskazuje się przyjmowanie dwóch dawek: 400 ug 5-MTHFR (aktywnej formy) i 400 µg kwasu foliowego, który może być wykorzystany w organizmie, jeśli ten odpowiednio go zmetabolizuje.

Świadome przygotowanie ma na celu wysycenie organizmu kobiety niezbędną ilością tego związku i w ten sposób zmniejszenie ryzyka wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu.

 

W ciąży wskazane jest przyjmowanie 800 µg aktywnej formy kwasu foliowego (5-MTHF). Jego odpowiednia podaż warunkuje prawidłowy przebieg podziałów komórkowych, procesy metylacji i utrzymanie bezpiecznego stężenia homocysteiny (zarówno w organizmie matki, jak i dziecka).

 

Kwas foliowy w ciąży wspiera rozwój układu nerwowego i pomaga zapobiegać wadom genetycznym. Zaburzenia w rozwoju płodu mogą wystąpić na wczesnym etapie, bardzo często, zanim jeszcze kobieta dowie się, że jest w ciąży. Wady cewy nerwowej mają charakter nieodwracalny i w bardzo dużym stopniu rzutują na zdrowie dziecka. Właśnie dlatego świadoma suplementacja witamin w 1 trymestrze ciąży (w tym zwłaszcza kwasu foliowego) jest niezbędna do tego, by możliwie zmniejszyć ryzyko nieprawidłowego przebiegu ciąży.

 

Suplementacja witaminy D w ciąży

 

Witamina D jest niezbędna dla zdrowia kości. Wspomaga wchłanianie wapnia, a tym samym staje się niezbędna dla budowy silnego układu kostnego u płodu. Chociaż zapotrzebowanie kobiety na witaminę D w ciąży pozostaje na tym samym poziomie, co przed nią, to jej suplementacja staje się jeszcze ważniejsza.

Odpowiednia ilość witaminy D warunkuje prawidłowe przyswajanie wapnia, a tym samym zapobiega krzywicy u noworodków oraz osteomalacji u matki. Witamina D wspiera także układ odpornościowy i może pomóc w prewencji niektórych chorób autoimmunologicznych.

 

Najczęściej rekomenduje się suplementację witaminy D w dawce 2000 IU dziennie przez całą ciążę. Jednak zaleca się, aby dawki suplementów diety były dostosowane do stężenia witaminy D w surowicy ciężarnej kobiety.

 

Suplementacja choliny w ciąży

 

Cholina jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju mózgu i rdzenia kręgowego dziecka. Uczestniczy w budowie błon komórkowych i jest prekursorem dla neuroprzekaźnika acetylocholiny. Cholina pomaga także w metabolizmie tłuszczów i zmniejsza ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej.

 

Zapotrzebowanie na cholinę wzrasta w ciąży, a jej niedobór może prowadzić do problemów z pamięcią i rozwojem poznawczym u dziecka. Potwierdzono, że cholina korzystnie wpływa na rozwój zdolności behawioralnych.

 

Z perspektywy zdrowia przyszłej mamy – wykazano, że odpowiednia podaż choliny, zwłaszcza w 2 trymestrze ciąży, ogranicza ryzyko wystąpienia niealkoholowego stłuszczenia wątroby u kobiety.

 

Zalecana dawka to 450 mg dziennie, co niestety trudno jest osiągnąć jedynie przez dietę. Z tego względu PTGiP wskazuje, aby w przyjmowanych witaminach w ciąży, znajdowały się także preparaty zawierające cholinę.

 

Suplementacja witaminy B12 w ciąży

 

W zaleceniach wskazuje się także konieczność suplementacji witaminy B12 w dawce 2,6 µg dziennie.

 

Kobalamina jest niezbędna dla produkcji czerwonych krwinek oraz syntezy DNA. W ciąży zapotrzebowanie na ten składnik wzrasta, ponieważ jest on niezbędny do rozwoju układu nerwowego dziecka. Oprócz tego witamina B12 bierze udział w szlaku przemian kwasu foliowego, a jej nieodpowiednia ilość może prowadzić do „pułapki folianowej” – procesu, w którym organizm kobiety nie jest w stanie efektywnie wykorzystywać folianów. Niedobór witaminy B12 może prowadzić do anemii megaloblastycznej u matki oraz problemów neurologicznych u dziecka.

Na suplementację kobalaminy szczególną uwagę powinny zwrócić kobiety, które stosują diety wegetariańskie lub wegańskie, ponieważ witamina B12 występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego.

 

Suplementacja witaminy B6 w ciąży

 

Witamina B6 to kolejna substancja z grupy witamin B, której znaczenie podkreśla się w prawidłowym przebiegu ciąży. Jednym z jej istotnych zadań jest regulacja poziomu homocysteiny. Witamina B6 bierze udział w procesie przekształcania homocysteiny do cysteiny i dzięki temu pomaga zapobiegać hiperhomocysteinemii.

Wysokie stężenie homocysteiny w organizmie ciężarnej kobiety związane jest ze zwiększonym prawdopodobieństwem wystąpienia wad cewy nerwowej u rozwijającego się płodu. Badania wykazały, że niedobór witaminy B6 zwiększa to ryzyko aż o 71%.

 

Jakie suplementy w ciąży warto przyjmować poza witaminami?

 

Oprócz witamin wymienia się kilka innych suplementów diety, które mogą być korzystne podczas ciąży – kwasy tłuszczowe omega-3 (DHA), jod oraz żelazo.

Każdy z tych składników pełni inne, jednak równie ważne funkcje, w różnych aspektach zdrowia prenatalnego.

 

Suplementacja DHA w ciąży

 

Wysokiej jakości suplementacja DHA w ciąży jest istotna dla prawidłowego rozwoju mózgu i oczu dziecka. DHA to kwas tłuszczowy z rodziny omega-3, który naturalnie znajduje się w tłustych rybach morskich, a także niektórych gatunkach alg. Ponieważ dieta wielu kobiet często jest dość uboga w te źródła, suplementacja DHA w ciąży staje się w bardzo wskazana.

 

DHA wspiera rozwój układu nerwowego dziecka i kształtowanie się siatkówki oka. Suplementacja DHA ma długotrwałe korzyści dla jego zdolności poznawczych i wzroku. Najbardziej intensywnie przenika przez łożysko w 3 trymestrze ciąży. PTGiP zaleca przyjmowanie 200-300 mg DHA dziennie przez cały okres ciąży i karmienia piersią.

 

W tym przypadku warto bardzo przyjrzeć się jakości wybieranych preparatów, aby uniknąć ryzyka przyjmowania suplementów diety, które mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi. Dotyczy to przede wszystkim tych produktów, które produkowane są z oleju rybiego.

 

Nie oznacza to jednak, że należy całkowicie unikać tego składnika. Wręcz przeciwnie. Należy jednak sięgać po preparaty tylko od sprawdzonych producentów, takich jak formeds.

 

Suplementacja jodu w ciąży

 

Jod jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy, która reguluje wiele procesów metabolicznych w organizmie. Tarczyca dziecka zaczyna samodzielnie pracować około 12. tygodnia życia płodowego. Do tego czasu wszystkie hormony niezbędne dla pracy rozwijającego się płodu pobierane są z organizmu matki.

Niedobór jodu może pośrednio prowadzić do zaburzeń rozwojowych u dziecka, ponieważ będzie wpływał na obniżenie syntezy hormonów tarczycy. Konsekwencją tego mogą być zaburzenia umysłowe i problemy ze wzrostem.

 

Ogólne zalecenia mówią o suplementacji jodu w ciąży w dawce 150 µg dziennie. Wskazuje się jednak znaczenie regularnego monitorowania poziomu jodu w surowicy krwi, aby dostosować dawkę suplementu do indywidualnych potrzeb kobiety ciężarnej. W przypadku tego składnika mineralnego, jego nadmiar może być tak samo niebezpieczny, jak niedobór.

 

Suplementacja żelaza w ciąży

 

Żelazo odpowiada za produkcję hemoglobiny, której zadaniem jest transport tlenu do komórek całego ciała. W ciąży zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, ponieważ zwiększa się ogólna objętość krwi w organizmie kobiety. Niedobór żelaza może prowadzić do anemii, co z kolei zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu, niskiej masy urodzeniowej i problemów rozwojowych u dziecka.

 

Niedobór żelaza objawia się zmęczeniem, osłabieniem, bladością skóry i dusznościami. Warto regularnie kontrolować poziom żelaza w surowicy krwi, aby w odpowiednim czasie wprowadzić działania prewencyjne. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca suplementację żelaza w dawce 30-60 mg dziennie, w zależności od indywidualnych potrzeb ciężarnej.

 

Należy jednak podkreślić, że zbyt wysoki poziom żelaza również może być szkodliwy. Nadmiar tego pierwiastka może prowadzić do uszkodzenia wątroby, problemów z sercem oraz zaburzeń metabolicznych. Co więcej, przyjmowanie preparatów z żelazem w nadmiernej ilości wiąże się ze zwiększoną produkcją wolnych rodników, które mogą przyczynić się do powstawania nieodwracalnych zmian  w organizmie płodu. Właśnie dlatego suplementacja żelaza w ciąży powinna być dokładnie monitorowana przez lekarza, aby uniknąć niebezpiecznych powikłań.

 

Bibliografia

1. Drosdzol-Cop, A., Fuchs, A., Bednarz, K., Błażkiewicz, P., & Basiaga, B. Suplementacja kobiet w ciąży 2020.
2. Mrozikiewicz, A. S., Opoń, D. B., Drews, K., Kaczmarek, P., Wielgoś, M., & Sieroszewski, P. Stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie suplementacji aktywnych folianów, choliny i witamin B6 i B12 w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i połogu.
3. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., & Charzewska, J. (2020). Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83). Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
4. Swora-Cwynara, E., Polaczykb, A., & Dobrowolskac, A. (2023). Żywienie kobiet w ciąży i karmiących piersią. PIELĘGNIARSTWO POLSKIE POLISH NURSING, 102.

 

 

Materiał sponsorowany