Każdy rodzic pragnie, aby jego dziecko było prawdomówne, szczere i uczciwe. Dzieci z natury takie właśnie są. Mówią to, co czują. Zadają pytanie, gdy chcą się czegoś dowiedzieć. Komentują, gdy uważają, że mają coś do powiedzenia.  Ale o ile dorośli akceptują takie szczere i bezpośrednie zachowania u małego dziecka, o tyle, gdy tylko troszkę podrośnie i pójdzie do przedszkola, taka szczerość bywa krytykowana.

 

 

Pojawia się oczekiwanie tak zwanego właściwego zachowania. Słychać komentarze dorosłych, że pewnych rzeczy nie wypada mówić, gdyż jest to niegrzeczne. Na przykład, gdy maluch zapyta ciocię, która przyszła z wizytą, dlaczego jest taka gruba, natychmiast zostanie skarcony. Podobnie, gdy odmówi spożycia dania przygotowanego dla niego przez babcię, bo np. nie lubi ryby, usłyszy wykład dorosłych o tym, że babcia robiła to danie specjalnie dla wnuczka, jest pyszne, musi tylko spróbować..., a gdy spróbuje – nie wypada powiedzieć, że nie było smaczne... W takich i podobnych sytuacjach dzieci po raz pierwszy zaczynają rozmyślać, jak się przed czymś obronić, aby nie sprawić przykrości dorosłym, nie narazić się na niezadowolenie rodziców i długotrwałe pouczanie o złym zachowaniu.

Kolejny etap to „wyłapywanie” przez dziecko kłamstw, które stosują dorośli wobec dzieci i wobec innych dorosłych – mając nadzieję, że dziecko tego nie zauważa lub nie rozumie. Przyczyny dziecięcych kłamstw bywają różne, jednak najczęściej dziecko kłamie dlatego, że widzi jak rodzice kłamią. Z dzieckiem jest trochę tak, jak z pustą walizką – co do niej włożysz, to wyjmiesz. Dlatego warto być świadomym tego, co i jak mówimy oraz robimy przy naszych pociechach, byśmy potem nie byli nagle zaskoczeni, jeśli zaczniemy widzieć coraz częstsze kłamstewka i kłamstwa naszego dziecka.

To rodzice są odpowiedzialni za klimat, w jakim wychowują swoje potomstwo. Wierząc, że dzieci szybko zapominają lub, że nie zdają sobie sprawy z tego, co dzieje się dookoła nich, bardzo się mylą. Dzieci pamiętają każde kłamstwo i nasiąkają nim jak gąbka.

 

 

Dlaczego dzieci kłamią?

Kłamstwo u dzieci często jest reakcją obronną na stosowaną wobec nich przemoc. Lęk przed karą, szczególnie nieproporcjonalną do przewinienia sprawia, że młody człowiek zaczyna mijać się z prawdą. Dla dzieci wychowujących się w rodzinach rozbitych lub skonfliktowanych kłamstwo bywa czasami jedynym sposobem na radzenie sobie z problemami. Każdemu z dorosłych członków rodziny (mamie, tacie, babci, itd.) mówią to, co tamci chcą usłyszeć, gdyż nie są w stanie dokonać wyboru między jednym rodzicem, a drugim. Sytuacja rodzinna wciąga je w problemy dorosłych, które je przerastają.

Dzieci przeżywające zawstydzenie tym, co dzieje się w ich domu, na kłamstwach piękniejszych od rzeczywistości budują swoje poczucie atrakcyjności i pozycję społeczną. Prezentując siebie i swoją rodzinę w lepszym świetle, chronią swoje gniazdo. Przedstawiona powyżej sytuacja bywa często wzmacniana przez samych rodziców, którzy nie czując się dobrze udają kogoś innego, maskując swoje prawdziwe relacje.

Innym ważnym powodem, dla którego dzieci uciekają się do kłamstwa, jest nadmierna kontrola rodzicielska. Powszechne zjawisko braku szacunku dla dziecka, jego prywatności, intymności, przestrzeni. Rodzice pragnący wiedzieć wszystko ze szczegółami sprawiają, że dziecko zaczyna się czuć prześladowane i dlatego kłamie, broniąc się w ten sposób przed poczuciem osaczenia.

Kolejna postawa rodziców prowokująca dzieci do kłamstw to nadmierne oczekiwania – aby dziecko pragnęło tego, czego pragną dla niego rodzice. Uczeń zapytany o to, co najbardziej lubi robić, odpowiada: Najbardziej lubię grać, ale mamie tego nie mówię.

Dlaczego kłamie? Bo kiedy mówi prawdę to mama się złości i dodaje, że wolałaby żeby najbardziej lubił czytać. Chłopiec nie czuje się dobrze, kiedy mama się złości, dlatego teraz mówi, że najbardziej lubi czytać...

Również w różnych domowych, z pozoru prozaicznych sytuacjach, pokazujemy dzieciom, jak kłamać – jak choćby wtedy, gdy mama rozmawiająca z babcią przez telefon mówi, że nie może dziś do niej przyjechać, bo ma bardzo dużo pracy, a następnie siada przed telewizorem i ogląda interesujący ją program.

Każdy problem, z jakim boryka się dziecko, jest odbiciem problemów rodziców.

 

Jeżeli chcesz, aby Twoje dziecko mówiło prawdę – zapamiętaj!

• Mów swojemu dziecku prawdę,
• Mów prawdę w obecności swojego dziecka,
• Jeśli nie możesz powiedzieć prawdy, poinformuj dziecko o tym, że nie możesz lub nie chcesz teraz powiedzieć wszystkiego,
• Jeśli czegoś nie wiesz, lub nie masz pewności, jaka jest prawda – powiedz dziecku otwarcie, że nie znasz prawdy, a nie chcesz mówić czegoś, co nią nie jest,
• Dziecko to taki sam człowiek jak dorosły – szanuj jego prawa,
• Zatroszcz się o poczucie godności swojego dziecka,
• Zwracaj uwagę na to, czy nie uciekasz się do kłamstwa wobec innych w obecności dziecka,
• Wytłumacz dziecku, że czasem można powstrzymać się od powiedzenia prawdy, żeby kogoś nie zranić (podaj przykład takiej sytuacji),
• Zawsze doceniaj momenty, w których dziecko mówi prawdę,
• Zdobądź się na mówienie prawdy, jeśli chcesz wychować prawdomówne dziecko.

 

Małgorzata Anna Gruszka
Psycholog

 

Konkurs KŁAMSTWO
Przypomnijcie sobie, w jakiej sytuacji Wasze dziecko ostatnio skłamało. Spróbujcie razem usiąść i porozmawiać, dlaczego tak się stało. Jakie macie pomysły na unikanie kłamstw w przyszłości? Najciekawsze pomysły nagrodzimy książkami!

 

Zobacz też: