Każdy z nas, w ciągu całego swojego życia, przeżywa różne stresujące sytuacje. W zależności od wrażliwości danej osoby, może ona odczuwać stres bardzo często albo niezwykle rzadko. Są ludzie, którzy stresują się dopiero w wyjątkowo poważnych okolicznościach, takich jak na przykład wojna, napad czy kataklizm. Na drugim biegunie znajdują się ci, dla których powodem do stresu może być spotkanie nieznajomej osoby, czy zabranie głosu przy zbyt licznej grupie słuchaczy. Ważne byśmy pamiętali, problemu, dla kogoś może być poważną trudnością. Nigdy zatem nie należy lekceważyć czyjegoś zdenerwowania uznając, że dana osoba przesadza czy jest przewrażliwiona. To samo dotyczy dzieci – niektórym dorosłym wydaje się, że dziecko nie może przeżywać stresów, bo czym ono niby mogłoby się denerwować. Nie ma nic bardziej mylnego. Dzieci to mali dorośli, mający tak samo różne problemy, przeżywający strach i niepewność. Niektóre z ich kłopotów mogą z naszej perspektywy wydawać się błahe, ale bez względu na to, czego dotyczą, są tak samo istotne i negatywnie wpływają na psychikę. Jeśli my, jako rodzice, zbagatelizujemy problem, możemy sprawić, że nasz syn bądź córka zamkną się w sobie i nie będą chciały się z nami dzielić swoimi zmartwieniami, jak poważne by one nie były.

 

 

Czym jest stres i jakie są jego objawy

Stres to naturalna reakcja organizmu na sytuacje i wydarzenia, które budzą nasz niepokój, lęk czy frustrację. Dotykające nas bodźce mogą być zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Bez względu na to, jakie jest ich pochodzenie, pod ich wpływem w naszym organizmie zachodzi szereg reakcji chemicznych, podnoszących poziom napięcia nerwowego. Możemy się uczyć panować nad stresem, zmniejszać go, ale nie jesteśmy w stanie całkowicie go wyeliminować z naszego życia. Nie jest to jednak zła wiadomość – pewna dawka stresu, związana ze wzrostem adrenaliny, jest niezbędna do ludzkiej egzystencji. Gdybyśmy zupełnie nie potrafili odczuwać strachu, nie umielibyśmy uniknąć groźnych sytuacji albo zmobilizować się do niektórych działań. Dlatego też, od pewnego czasu, mówi się więcej o tzw. „pozytywnym stresie”, motywującym do podejmowania określonych zadań. Tutaj skupimy się jednak na jego ciemnej stronie i konkretnych rozwiązaniach, dzięki którym będziemy potrafili, choć w pewnym stopniu, niwelować jego skutki.

Kiedy czujemy się zestresowani, w pierwszej kolejności reaguje na to nasze ciało. Możemy się bardziej pocić i odczuwać nienaturalne gorąco, nawet, jeśli przebywamy w zimnym pomieszczeniu. Nasze serce przyspiesza, ciśnienie krwi podnosi się, co może czasem skutkować zawrotami głowy czy wręcz omdleniem. U wielu zestresowanych osób pojawiają się nudności i bóle brzucha, a innych zaczyna boleć głowa. Możemy też nagle poczuć się mocno wyczerpani i obolali. Niektórzy skarżą się na specyficzne dzwonienie w uszach, drżenie albo napięcie mięśni. Oprócz objawów fizycznych pojawia się także wiele reakcji na płaszczyźnie psychoemocjonalnej. Są to między innymi: niezdolność do koncentracji, drażliwość, poczucie bezsilności i ogólne rozbicie, myślenie negatywne, brak wiary w siebie czy irracjonalny strach.

Te wszystkie objawy dotyczą zarówno dorosłych, jak i dzieci. Jednak, my, dorośli, jesteśmy często w stanie odróżnić sytuację, w której się stresujemy od objawów chorobowych, natomiast dziecko nie. Kiedy zaczyna regularnie wymiotować, każdego ranka przed pójściem do szkoły, albo skarży się na zbyt częste bóle głowy, w pierwszej kolejności powinniśmy skonsultować się z lekarzem, by wykluczyć inne przyczyny tych dolegliwości. Jeśli jesteśmy pewni, że dziecko jest zdrowe, wtedy musimy poznać podłoże takiej reakcji organizmu.

 

Maluch często może nie wiedzieć, co się z nim dzieje, nie zawsze potrafi dostrzec zależność przyczynowo-skutkową między jakimiś wydarzeniem, a późniejszymi dolegliwościami. Objawem stresu może być u niego częstsze bieganie do toalety albo nocne moczenie łóżka (także w starszym wieku), ale również wszelkiego typu wysypki skórne i alergie. Tak jak dla nas, dorosłych, aklimatyzacja w nowym miejscu pracy może być silnym stresorem, tak dla naszego dziecka może nim być zmiana opiekunki w żłobku, pójście do przedszkola czy przeprowadzka.

 

Także zupełnie zwyczajne, codzienne sprawy mogą dostarczyć wielu chwil niepokoju – sytuacja, w której zostawiamy dziecko po raz pierwszy samo z babcią czy znajomą ciocią, korzystanie z nocnika albo nieznana bajka z niesympatycznym bohaterem. Starsze dzieci przeżywają stresy związane nie tylko z odnalezieniem się w szkole czy uczniowskimi obowiązkami, ale także z pierwszymi sympatiami i wejściem w nowe grupy rówieśników. Tam stykają się zarówno z miłymi osobami czy poznają przyjaciół, jak i są narażone na bezceremonialne ocenianie, zazdrość i młodzieńcze manipulacje, które czasem przyjmują bardzo groźne formy. Obecnie ogromny wpływ na postrzeganie siebie i innych ma Internet i portale społecznościowe. Fala okrutnej krytyki za pośrednictwem wirtualnych komentarzy może stać się przyczyną nie tylko ogromnego stresu, ale nierzadko doprowadzić nawet do depresji.

 

Każdy etap dorastania niesie za sobą różne zagrożenia, a wkraczając w dorosłość posiadamy bardzo różnorodny bagaż doświadczeń, które nie zawsze są nam pomocne w walce ze stresem. Jako dorośli, sami mający przeróżne trudności, bądźmy uważni i starajmy się zadbać zarówno o siebie, jak i o swoje pociechy.

Jak sobie radzić ze stresującymi sytuacjami 

 

Przede wszystkim musimy określić, co w naszym, albo w przypadku naszego dziecka, jest źródłem stresu. Ta wiedza sprawi, że będziemy w efektywniejszy sposób mogli zareagować i znajdziemy odpowiednie narzędzia potrzebne do pokonania lęku i zdenerwowania. Czasem stresorem są sytuacje pozytywne bądź neutralne, w których z różnych względów czujemy się niepewnie – takie, jak np. publiczne wystąpienie, egzamin bądź klasówka, lot samolotem, pierwsze spotkanie z teściami, randka, zmiana szkoły czy miejsca zamieszkania albo pierwsze skorzystanie z toalety. W takich przypadkach nie chodzi o usunięcie przyczyny niepokoju, ale wyciszenie naszej nerwowej reakcji i pokazanie, że sytuacja nam nie zagraża. Od nas samych zależy, na ile się nią przejmiemy, i czy stanie się ona dla nas trudnością czy tylko kolejnym etapem na drodze rozwoju. Inną kwestią są tzw. stresory negatywne, czyli wszelkiego typu sytuacje, na których zaistnienie często nie mamy wpływu albo wynikają one ze złej woli innych osób – m.in. wypadek, kradzież, śmierć bliskiej osoby, kataklizm, choroba, zdrada, prześladowanie, agresja czy krytyka. Kiedy dotknie nas tego typu zdarzenie, z reguły potrzebujemy o wiele większego zasobu środków zaradczych, ponieważ i skutki wynikające z takich sytuacji są zazwyczaj długofalowe. Poza tym wszelkie kwestie związane ze sferą emocjonalną zawsze są o wiele boleśniejsze i trudniejsze do opanowania. Czasem jesteśmy w stanie uciec przed źródłem stresu, jak choćby zmieniając pracę, szkołę czy sąsiedztwo, jednak w większości przypadków jest to niemożliwe. Wtedy musimy opracować własny program pomocy, aby stres miał na nas jak najmniejszy wpływ i nie przerodził się przypadkiem w stan przewlekły.

 

Na szczęście jest kilka ogólnych metod, które sprawiają, że nie tylko stajemy się bardziej odporni na stres, ale jesteśmy również w stanie pomóc naszym najbliższym i uwolnić ich od zbędnego strachu czy niepokoju.

W pierwszej kolejności zadbajmy o naszą kondycję fizyczną – odpowiednią długość snu, wyważoną dietę bogatą w witaminy, wystarczającą ilość ruchu na świeżym powietrzu. To nieprawda, że tylko dzieci powinny jeść dużo warzyw i owoców, a tylko dorośli stanowczo ograniczyć słodycze. Jeśli wszyscy domownicy przestrzegają podobnych zasad, o wiele łatwiej wprowadzać je w życie.

Po drugie, pamiętajmy, że nasze zdrowie psychiczne jest nie mniej ważne od zdrowia fizycznego – wszystko jest ze sobą powiązane i kiedy nasza dusza choruje, ciało też ma się nienajlepiej. Aby odnaleźć wewnętrzny spokój, przede wszystkim potrzebujemy wokół siebie bliskich osób, które dadzą nam wsparcie. Okazujmy sobie czułość, przytulajmy dzieci i siebie nawzajem. Atmosfera miłości i zrozumienia daje poczucie bezpieczeństwa i siłę do zmagania się z wszelkimi lękami.

Chcąc się wyciszyć znajdźmy dla siebie takie miejsce w domu, w którym jest nam ciepło i przytulnie. Niech to będzie nasz azyl, w którym, będziemy się mogli relaksować bez ograniczeń. Dla dziecka może to być specjalny namiot na środku pokoju albo koc zawieszony między dwoma krzesłami. W takim miejscu słuchajmy kojącej muzyki, czytajmy pozytywne opowieści albo zamknijmy oczy i wyobrażajmy sobie wymarzone zakątki, w których chcielibyśmy się znaleźć.

Jeszcze innym sposobem na odgonienie stresu mogą być wszelkiego rodzaju tzw. roboty ręczne – lepienie z modeliny, układanie kompozycji z kwiatów, szycie, gotowanie, składanie modeli, rysowanie czy kolorowanie. Wbrew pozorom ta ostatnia aktywność nie jest wcale zarezerwowana tylko dla dzieci. Na rynku pojawia się coraz więcej kolorowanek dla dorosłych, a w niektórych firmach wiesza się nawet wielkie plansze, na których pracownicy, w ramach relaksu, mogą przy pomocy kredek puścić wodze fantazji. To niezwykle twórcze zajęcie, pomagające nie tylko oderwać myśli od problemów, ale również pomóc zobaczyć świat w innych barwach.

 

Rady dla rodziców:

 

• nasze dzieci to mali dorośli, mający podobne kłopoty i przeżywające różne stresy. W większości przypadków to, co uleczy nas, uleczy także ich – i odwrotnie,
• żaden problem nie jest na tyle błahy i nieważny, by się nad nim nie pochylić i o nim nie porozmawiać,
• uczmy nasze dzieci, i siebie nawzajem, asertywności oraz nie przejmowania się opiniami innych (nie mylmy jednak takiej postawy z egoizmem i zarozumialstwem). W wielu przypadkach największym źródłem stresu jest lęk przed tym, „co ludzie powiedzą”,
• kiedy wyczujemy, że nasz maluch zbyt długo działa pod wpływem stresu albo sami nie będziemy sobie w stanie poradzić z nadmiarem lęków, nie obawiajmy się konsultacji ze specjalistą. Pedagog szkolny czy psycholog mogą pomóc zrozumieć problem i znaleźć odpowiednie rozwiązanie,
• pamiętajmy, że źródłem stresu możemy być również my sami. Tak jak w nas budzą niepokój kłopoty naszych najbliższych, tak i dzieci świetnie widzą wszystko, co się z nami dzieje. Obie strony wzajemnie na siebie oddziałują, dlatego też nie unikajmy rozmów o naszych problemach i starajmy się wyjaśniać zaistniałe sytuacje, oczywiście dostosowując przekaz do wieku naszych pociech. Dzięki temu nasze dzieci nie tylko się uspokoją, ale nauczą się również, że szczere mówienie o trudnościach pomaga w walce ze stresem.

 

Małgorzata Woźniak,

mgr psychologii

 

Konkurs!
Podzielcie się z nami waszymi sposobami na walkę ze stresem i domowy relaks. Najciekawsze pomysły nagrodzimy nowością Zielonej Sowy – kolorowaną dla dorosłych.
 

 

Zobacz też: