Większość z nas z nostalgią wspomina te niezwykłe chwile z dziecięcego pokoju, kiedy ktoś z bliskich czytał nam na dobranoc bajki albo różne fascynujące opowieści. To były nasze pierwsze podróże do dalekich krajów, magiczne spotkania z mówiącymi zwierzętami i porywające przygody odważnych bohaterów. Dzięki tym historiom odkrywaliśmy świat, zdobywaliśmy wiedzę na temat relacji międzyludzkich i uczyliśmy się wyobrażać sobie postacie i miejsca, których jeszcze nie mieliśmy okazji zobaczyć.

 

Każda z opowieści nie tylko pobudza dziecięcą wyobraźnię, ale także wzbogaca słownictwo, uczy logicznego myślenia, dostarcza wiedzy, zachęca do stawiania pytań i odnajdywania na nie odpowiedzi. Czytanie dzieciom książek to również doskonałe przygotowanie ich do szkoły, w której nie tylko będą musiały słuchać tego, co mówi nauczyciel, lecz także skupić się na lekcji i skoncentrować uwagę na zadanych ćwiczeniach. Bez książkowego treningu w domu oswojenie się ze szkolnymi obowiązkami może być dla malucha dużo trudniejsze i bardziej przykre.

 

 

Pierwsze książki

Słuchanie i czytanie opowieści to bardzo ważne działania, będące zarówno niezbędnym elementem rozwoju każdego dziecka, jak i sposobem na zacieśnienie więzi z rodzicami czy rodzeństwem. Nawet w pierwszych miesiącach życia niemowlęcia warto czytać mu krótkie opowiastki czy wierszyki – słuchając naszego głosu dziecko czuje się bezpieczne, oswaja się z głosami poszczególnych domowników i uczy się je odróżniać.

Kiedy maluch zaczyna być bardziej ruchliwy, sam sięga po pierwsze, zwykle tekturowe książeczki. Wprawdzie na początku wkłada je przede wszystkim do buzi, z czasem coraz częściej zwraca większą uwagę na obrazki. Obserwując szczegóły narysowanych postaci, kolory i kształty uczy się spostrzegawczości i koncentracji. Na tym etapie naszą rolą jest opowiadanie dziecku o tym, co przedstawiają ilustracje - przyporządkowywanie konkretnych odgłosów do narysowanych zwierząt czy wydawanie dźwięków, jakie dochodzą z jadącego auta czy w trakcie padania deszczu. Kiedy dziecko zacznie mówić, zobaczymy jak, wbrew pozorom, uważnie słuchało naszych słów i jak wiele odgłosów jest w stanie powtórzyć, naśladując nie tylko ich brzmienie, ale i ton, z jakim je wypowiadaliśmy.

 

Mniej więcej od drugiego roku życia dziecka możemy zacząć czytać mu nieco dłuższe bajki, z większą liczbą bohaterów, a także te zawierające jakiś morał. Pamiętajmy jednak, że to maluch powinien decydować, jak długo chce słuchać wybranej historii – aby czytanie nigdy nie kojarzyło mu się z przymusem, a tylko z przyjemnością. Podobnie ma się sytuacja z ulubionymi książeczkami i baśniami – przez pewien czas rodzice muszą uzbroić się w cierpliwość i nie zniechęcać się, jeśli ich pociecha każdego wieczoru chce po raz kolejny usłyszeć, co przydarzyło się Trzem Świnkom, albo dlaczego babcia Czerwonego Kapturka ma takie wielkie oczy. Ta powtarzalność opowieści sprawia, że dziecko coraz lepiej rozumie przyczynowo-skutkowy schemat zachowania bohaterów i konsekwencje ich wyborów. Ten etap jest oczywiście przejściowy i nie musimy martwić się, że maluch nie zechce poznać już żadnych nowych historii skoro zakochał się w Kopciuszku czy Kubusiu Puchatku.

Zły wilk i niedobra macocha

 

Niektórzy dorośli uważają, że dzieci nie powinny słuchać smutnych historii, poznawać złych bohaterów i dowiadywać się o ich niecnych zamiarach. Oczywiste jest, że nie powinno się straszyć dziecka mrocznymi opowieściami albo czytać mu historii, które nie są odpowiednie do jego wieku. Jednak odrzucenie wszystkich książek, w których obok dobra pojawia się zło, może raczej skrzywdzić malucha, niż mu pomóc.

 

Mały człowiek w procesie dorastania styka się z bardzo różnymi sytuacjami, reakcjami innych czy emocjami. Część z nich jest radosna, ale są wśród nich również i te trudniejsze czy wręcz negatywne. Zadaniem baśni jest między innymi oswojenie dziecka z tego typu wydarzeniami. Maluch nie może być chowany pod kloszem w przekonaniu, że świat wokół niego wypełniony jest tylko dobrymi ludźmi i szczęśliwymi historiami. Bajki, w których pojawia się zły wilk, złośliwa siostra czy niedobra macocha uczą ostrożności, rozwagi oraz umiejętności odróżniania dobra od zła. Pokazują, że złe postacie prędzej czy później spotka kara, natomiast bohaterowie, którzy postępują dobrze, są mili i pomagają innym, wygrają. Nawet, jeśli tym ostatnim przez pewien czas jest smutno albo są nieszczęśliwi, nie tracą nadziei. Dzięki odwadze i dobremu sercu uda im się osiągnąć zamierzony cel. Te wszystkie działania i decyzje książkowych postaci mają dla dziecka słuchającego opowieści bardzo duże znaczenie. Samo kibicuje dobrym bohaterom i zaczyna rozumieć, że złe postępowanie należy potępiać. Wczuwa się w emocje innych, staje się empatyczne i czułe na nieodpowiednie zachowania. Te wszystkie umiejętności przydadzą mu się w przyszłym życiu i odnajdywaniu się w grupach rówieśników czy innych społecznościach.

 

Oczywiście nie wszystkie bajki są odpowiednie dla każdego dziecka. Rodzice muszą wyczuć czy ich syn bądź córka są już gotowi na wysłuchanie konkretnej historii, czy nie są zbyt wrażliwi albo jeszcze nie dojrzeli to zmierzenia się z tym konkretnym negatywnym bohaterem. Jednak w pewnym momencie powinni przyzwyczaić dzieci do różnego rodzaju opowieści, aby zetknięcie się z realnym światem nie było dla nich zbyt bolesne i szokujące.

 

 

Bajki nie tylko na papierze

 

W natłoku obowiązków nie zawsze potrafimy znaleźć czas na spokojne wieczorne czytanie, jednak powinniśmy zrobić wszystko, aby słuchanie opowieści stało się dla naszych maluchów swego rodzaju rytuałem. Kiedy wiemy, że przed nami szczególnie zabiegane dni, wtedy skorzystać możemy z pewnej pomocy. Na rynku dostępnych jest coraz więcej ciekawych audiobooków dla dzieci, wznawiane są również doskonałe słuchowiska z bajkami, które zapewne niejeden rodzic może jeszcze pamiętać ze swojego dzieciństwa. Świetnie dobrani aktorzy i wesołe piosenki sprawiają, że nawet dorośli mogą się zasłuchać i dać porwać pasjonującej opowieści. Takie nagranie mp3 możemy włączyć podczas gotowania obiadu, domowego sprzątania czy prasowania – w chwilach, kiedy dziecko jest obok, ale nie możemy poświęcić mu pełnej uwagi. Takie wspólne momenty, podczas których nie bawimy się bezpośrednio z maluchem, ale mu towarzyszymy i razem słuchamy wybranej historii, pogłębiają wzajemne relacje, zbliżają i sprawiają, że dzieci czują się pełniejszymi uczestnikami domowego życia.

 

Audiobooki to również wspaniała propozycja na długie podróże czy inne sytuacje, w których dziecko może się nudzić, a okoliczności nie pozwalają, by zajęło się inną aktywnością.

Słuchanie nagranych opowieści jest równie wartościowe i potrzebne, jak tych czytanych przez rodziców. Różnorodność głosów, sposobów narracji, bogactwo dźwięków – wszystko to ma wpływ na coraz lepszy rozwój mowy dziecka, umiejętności kojarzenia oraz ćwiczenie pamięci. Dzięki uważnemu słuchaniu i wyobrażaniu sobie tego, o czym opowiada dana historia, mały człowiek będzie również o wiele lepiej radził sobie w przyszłości z formułowaniem myśli i przelewaniem ich na papier, co stanowi przydatną umiejętność nie tylko na lekcjach języka polskiego.

 

 

Rady dla rodziców:

 

• Od jak najwcześniejszych chwil przyzwyczajajmy nasze dzieci do słuchania opowieści. Oswajajmy je z książkami i pokazujmy, jaką mogą sprawiać nam radość i przyjemność.
• Opracujmy nasze własne rytuały związane z czytaniem. Ustalmy określoną porę każdego dnia, kiedy choć przez krótki czas siadamy z książką i słuchamy wybranych opowieści. Korzystajmy także z audiobooków.
• Przeglądajmy poradniki bądź artykuły psychologiczne, w których polecane są konkretne tytuły z literatury dziecięcej. Starajmy się wybierać takie wersje bajek, które mają przyjazne i ładne ilustracje. Zwracajmy również uwagę na tłumaczenia zagranicznych książek, by były one dobrej jakości.
• Nie bójmy się baśni, w których pojawia się zło i negatywni bohaterowie. Przygotujmy dziecko do poznania różnorodnych opowieści, tak, aby nie tylko nauczyło się odróżniać dobro od zła, ale potrafiło także współczuć i uczyć się wrażliwości.
• Korzystajmy również z książek wtedy, kiedy potrzebujemy pomocy w wyjaśnieniu dziecku trudniejszych problemów albo w przygotowaniu go na nowe sytuacje. W księgarniach dostępnych jest wiele tytułów, które poprzez specjalnie skonstruowaną fabułę pomagają nie tylko w poznaniu przedszkola czy oswojeniu się z toaletą, ale opisują na przykład moment, kiedy w domu pojawia się drugie dziecko, sytuację, w której umiera bliska osoba albo rodzice muszą się rozstać.

 

Małgorzata Woźniak,

psycholog

 

Konkurs ULUBIONA KSIĄŻKA

Wasze dzieci mają zapewne swoje ulubione opowieści i ukochanych książkowych bohaterów. Prześlijcie nam zdjęcie z okładkami książek, które są szczególnie ważne dla waszych maluchów. Wybrane zgłoszenia nagrodzimy.

 

Zobacz też: