Już w starożytności zdobiono jajka. Widziano w nich symbole odradzającego się życia oraz płodności i wierzono, że zapewniają trwanie świata. Farbowane łupinami cebuli zabezpieczały przed złymi mocami, a barwione młodym żytem przynosiły szczęście. Dziś, gdy pogańskie wierzenia i ludowe prawidła straciły na znaczeniu, malowane jajka są ozdobą wiosennego stołu, a dla chrześcijan – znakiem Zmartwychwstania.

W Polsce dekorowanie jaj odbywało się niegdyś wyłącznie w okresie poprzedzającym Wielkanoc. Zajmowały się nim głównie panny. Barwione jajka były święcone i spożywane podczas śniadania w pierwszy dzień świąt, służyły też ludycznym zabawom. W śmigus-dyngus darowano je mężczyznom za polanie (najpiękniejsze wręczano oczywiście adoratorom, pozostałe – znajomym i rodzinie).

Pisanki w poszczególnych regionach otrzymały odmienne nazwy (wydmuszki, kraszanki, a na Śląsku kroszonki), utrwaliły się też różne tradycje ich zdobienia. Najstarszą na Słowiańszczyźnie jest technika batikowa, polegająca na nanoszeniu na jajko wzoru za pomocą gorącego wosku. Na Śląsku największą popularnością cieszy się zaś technika rytownicza – zabarwione jajko zdobi się, wydrapując na nim dekoracje. Pisanki okleja się rdzeniem sitowia, płatkami bzu, słomką bądź trawi kwasem. Coraz częściej pojawiają się techniki nowatorskie – decoupage albo ażury.

O niezwykłych możliwościach dekorowania jaj można przekonać się, zwiedzając wystawę Górnośląskie kroszonki 2016 w Muzeum Górnośląskim. Prezentowane na niej filigranowe dzieła to prace zgłoszone w tegorocznej, 27 edycji konkursu na najciekawsze kroszonki wykonane tradycyjnymi i nowymi technikami, ocenione w czterech kategoriach ze względu na zastosowaną technikę.

Zdumiewająca jest nie tylko precyzja wykonania kroszonek, ale i różnorodność pojawiających się na nich deseni i motywów – od geometryczno-kwiatowych czy solarnych po abstrakcyjne. Są pisanki wielobarwne, są i te pozbawione koloru na rzecz oryginalnej formy.

Wystawa Górnośląskie kroszonki 2016 dowodzi, że polski folklor jest żywy i że może być źródłem inspiracji. Towarzyszy jej ekspozycja Omne vivum ex ovo, prezentująca jajka w zupełnie innym – przyrodniczym – kontekście.

Gala finałowa konkursu: 12 marca 2016 (sobota), godz. 10.30, Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, ul. W. Korfantego 34, Sala ks. Gorczyckiego

Wernisaż: 12 marca 2016 (sobota), godz. 11.30

Czas trwania wystawy: 12 marca–17 kwietnia 2016 r.

Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, pl. Jana III Sobieskiego 2

Kurator: Małgorzata Kłych

Wydarzenia towarzyszące:
16 marca, 17.00 – spotkanie Współczesna Wielkanoc – tradycyjna czy nowoczesna?
20 marca, 12.00 – oprowadzanie kuratorskie
20 marca, 13.00 – warsztaty zdobienia jajek wielkanocnych – malowanie woskiem
3 kwietnia, 12.00 – oprowadzanie kuratorskie