Witamina D jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Na jej niedobory szczególnie narażone są jednak kobiety w ciąży. Właśnie wtedy jest ona bowiem potrzebna do właściwego rozwoju prenatalnego dziecka, a także do utrzymania całkowitego zdrowia matki. Korzyści odpowiedniego zaopatrzenia w witaminę D są zatem obustronne.

Deficytowe dobro natury

Witamina D (kalcyferol) z jednej strony działa jak witamina – możemy ją sobie dostarczać wraz z pożywieniem pochodzenia odzwierzęcego (najbardziej aktywna postać D3) lub roślinnego (D2). Z drugiej strony zachowuje się jak dokrewny hormon – jest wytwarzana w skórze pod wpływem promieni słonecznych i aktywowana w nerkach oraz wątrobie. Oba te źródła są niedoskonałe. Związek ten zawarty jest w stosunkowo wąskiej grupie pokarmów (głównie w rybach, tranie, wątrobie i grzybach), a ponadto źródło pokarmowe jest w stanie pokryć jedynie 20% naszego zapotrzebowania. Przez większość roku nie mamy odpowiedniego dostępu do słońca, a nawet w miesiącach letnich ograniczają go zanieczyszczenia, kremy z filtrem UV, a nawet tkanka tłuszczowa. Natomiast synteza tego związku pod wpływem słońca powinna pokryć aż 80% potrzeb organizmu. Niedobory witaminy D są w związku z tym obserwowane na masową skalę. Mogą one objawiać się m.in. osłabieniem kości i zębów, osteoporozą, krzywicą u dzieci, zaburzeniami pracy mięśni i układu nerwowego oraz spadkiem odporności. Szeroko dyskutowany jest także wpływ tego związku na choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca, schorzenia neurologiczne, autoimmunologiczne i onkologiczne.

Witamina D a ciąża

Ciąża to czas, w którym zapotrzebowanie na witaminę D wzrasta. Teraz potrzebuje jej już nie tylko matka, ale także nowy organizm rozwijający się w jej łonie. Stężenie związku 25(OH)D w osoczu krwi ciężarnej jest ściśle powiązane – za pośrednictwem łożyska – z jego stężeniem u dziecka. Aż w 56% przypadków stanów deficytowych u matki pojawią się konsekwencje w postaci niedoboru witaminy D u nowo narodzonego niemowlaka. To z kolei może wiązać się z nieprawidłowościami w jego rozwoju już na etapie prenatalnym. Jakimi? Przede wszystkim może mieć to negatywny wpływ na układ kostny (zwłaszcza na kości udowe) maleństwa. Mogą też pojawić się zaburzenia rozwoju zawiązków zębów. Dziecko może przyjść na świat z obniżoną masą urodzeniową i manifestującą się w pierwszym okresie rozwoju krzywicą. Ta z kolei objawia się takimi dolegliwościami, jak m.in. rozmiękanie potylicy, opóźnienia w ząbkowaniu, zniekształcenia kostne, a w przyszłości płaskostopie. Dodatkowo w środowiskach medycznych szeroko analizowany jest wpływ 25(OH)D na odporność dziecka (m.in. większą zapadalność na infekcje układu oddechowego), a także ryzyko wystąpienia u niego cukrzycy typu 1, alergii, stwardnienia rozsianego czy schorzeń neurologicznych. Odpowiedni poziom witaminy D w ciąży może je przed tym uchronić.

Jedna witamina, dwa organizmy

Nie tylko jednak dziecko jest zagrożone deficytowym poziomem witaminy D w ciąży. Związek ten warunkuje prawidłową gospodarkę wapniowo-fosforanową. Gdy w organizmie płodu mechanizm ten jest niewydolny, źródłem wapnia staje się dla niego szkielet matki. W rezultacie może u niej dojść do rozwoju tzw. osteoporozy ciężarnych – postępującego ubytku masy kostnej, w wyniku którego stajemy się bardziej podatni na złamania. Hipowitaminoza D może też zakłócać przebieg ciąży. Badania pokazują, że kobiety z prawidłowym poziomem tej witaminy rzadziej cierpią na takie powikłania, jak bakteryjne zapalenia pochwy, nadciśnienie ciążowe, rzucawka przedporodowa czy cukrzyca ciężarnych. Wszystkie z nich mogą prowadzić do przedwczesnego porodu lub skutkować koniecznością przeprowadzenia cesarskiego cięcia. Dbając zatem o bezpieczeństwo zarówno swoje, jak i potomka, warto zapewnić sobie właściwą podaż witaminy D, a tym samym ograniczyć ryzyko ewentualnych powikłań.

Wyrównać niedobory

Ponieważ źródła pokarmowe witaminy D są niewystarczające, a jej synteza pod wpływem słońca w naszej strefie geograficznej ograniczona, w przypadku kobiet ciężarnych już standardowo włącza się suplementację tego związku. Lekarz prowadzący zwykle zaleca ją już od momentu poczęcia, a najpóźniej od drugiego trymestru. Czasem potrzebne jest bieżące monitorowanie stężenia 25(OH)D w celu doboru optymalnej dawki do indywidualnych potrzeb. Standardowa dawka witaminy D w ciąży wynosi 1500–2000 IU na dobę, przy czym zdarza się, że górna granica sięga nawet 4000 IU, gdy stwierdzono u nas głębokie niedobory, a także w zależności od masy ciała. Witaminy D – podobnie jak słońca – nie należy przedawkować, warto więc trzymać się ustalonych ilości i pamiętać o codziennej aplikacji. Druga ważna zasada suplementacji witaminy D dotyczy wyboru odpowiednich preparatów. Stosujmy wyłącznie środki dietetyczne o specjalnym przeznaczeniu medycznym pochodzące od sprawdzonych producentów. W ten sposób będziemy mieć pewność, że właściwie dbamy o siebie i oczekiwane przez nas dziecko w najbardziej wymagającym okresie życia.