Co powinni wiedzieć najmłodsi o niewidomych, którzy być może uczęszczają z nimi do tej samej szkoły?

• Osoby niewidome mają wyostrzone inne zmysły, np. słuch. Dzięki temu potrafią poruszać się w mieście. Niektórzy mają wysoko rozwiniętą zdolność echolokacji.

Echolokacja to „wyznaczanie położenia obiektów na podstawie sygnałów dźwiękowych
odbitych od tych obiektów”.

• Niewidomi mogą czytać książki i „oglądać” filmy. Pierwsze możliwe jest dzięki znajomości obowiązującego systemu Braille?a, w którym wydanych jest wiele książek. W określonych bibliotekach są specjalne działy z książkami drukowanymi Braille?m. Z kolei audiodeskrypcja ułatwia odbiór filmów przez osoby z niepełnosprawnością wzrokową.

Audiodeskrypcja to werbalne opisywanie osobom niewidzącym treści wizualnych, czyli tego co się dzieje na ekranie.

• Osoba z niepełnosprawnością wzrokową porusza się z białą laską – z pomocą której orientuje się w przestrzeni (może wcześniej wyczuć przeszkody: dziury, słupki, krawężnik), a często też z wytrenowanym psem przewodnikiem. To inteligentne zwierzę uczone jest pomagać swoim towarzyszom, potrafi wyprowadzić niewidomego człowieka z niebezpieczeństw, z np. z płonących budynków.

• Osoby niewidome są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa. 

• Można pomagać komuś z dysfunkcją wzrokową, jeśli wie się jak i kiedy.

• Dzieci niewidome od urodzenia lub które straciły wzrok przed 5. rokiem życia później uczą się słów.

Poniżej przeczytasz o zasadach savoir vivre, którymi należy się kierować w kontakcie z osobą niepełnosprawną, oraz o tym co można (albo powinno się) robić, a czego robić nie wolno, kiedy chce się niewidzącemu  człowiekowi pomóc.

* Zwracaj się wprost do osoby niewidomej. To zasada okazywania szacunku rozmówcy,
ale też podstawa prawidłowego kontaktu.

* Bądź świadomy określeń, jakich używasz. Słowa: „kaleka”, „inwalida”, „upośledzony” są
raczej negatywne. Poza tym, postaw się na miejscu kogoś, kogo tak nazywasz. Zauważ,
że takie określenia dają osobie poczucie zlania się ze swoją przypadłością. Szukaj
neutralnych wyrażeń, takich jak „osoba z niepełnosprawnością”, „osoba
niepełnosprawna”.

* Poznajesz osobę, która nie widzi. Czy poruszenie niektórych tematów w pierwszej rozmowie będzie nietaktowne? Na pewno wypytywanie o przypadłość rozmówcy, wnikanie w jego życie osobiste może spowodować dyskomfort. Lepiej jest powściągnąć swoją ciekawość.

* Pamiętaj, że pies, który jest przewodnikiem niewidomej osoby, jest w pracy! Kiedy są na
spacerze, w sklepie, czy w innych miejscach, nie głaskaj psa, nie zabawiaj się z nim, nie
zwracaj na niego uwagi, nie rozpraszaj. Jeśli bardzo chcesz czegoś się o nim dowiedzieć
– kieruj się do jego towarzysza – ten przedstawi Ci rasę i imię zwierzęcia.

Pomoc
Wyobraź sobie, że spotykasz przechodnia z niepełnosprawnością wzrokową, który stoi przy przejściu na pasach albo na przystanku, szykującego się do wejścia do tramwaju.
Chcesz pomóc?
Nie chwytaj nagle kogoś za rękę, nie ciągnij. To może się skończyć czyimś upadkiem i wzbudzić przerażenie i dezorientację sytuacją.
To pomagać? Tak!
Twoja pomoc jest potrzebna i może zostać przyjęta z wdzięcznością.

• Kiedy będziesz na przystanku i zauważysz obok osobę niewidomą (lub niedowidzącą, widzącą szczątkowo), informuj ją za każdym razem o numerze  autobusu lub tramwaju, który właśnie nadjeżdża.

• Jeśli akurat dana linia była oczekiwana, osoba niewidoma skieruje się w stronę środka komunikacji – a ten charakteryzuje się tym, że z góry określoną ilość czasu może pozostać na przystanku. Po tym czasie drzwi się zamykają, więc jeśli niewidoma osoba nie zdąży wsiąść, może się to źle skończyć. Albo tramwaj odjedzie. Zaproponuj pomoc. Tylko nie na siłę. Najlepiej zapytaj o wskazówki.

• Osobę niewidomą prowadzi się przez podanie jej ramienia, którego się chwyta, podążając następnie za Tobą. Kiedy pojawią się schody, informuj o nich, podając też szczegół, czy to schody w górę, czy w dół.

• Jeśli dana osoba ma usiąść, nie sadzaj jej na siłę. Wystarczy, że położysz jej dłoń na oparciu krzesła.

• Poruszanie się w terenie jest trudne dla kogoś, kto nie widzi, lub niedowidzi. Polega to na uczeniu się drogi na pamięć. W ten sposób można trafić do sklepu, szkoły, domu. Bywa też tak, że człowiek się zgubi, albo jest w nowym miejscu, wtedy pyta jak gdzieś dotrzeć. Udzielając wtedy informacji, bądź precyzyjny. Zamiast „tam” powiedz „pierwsza uliczka w prawo”.

Zachęcam Cię do obejrzenia krótkich filmików, które pomogą Ci przyswoić podstawowe zasady w kontakcie z osobą niewidomą lub niedowidzącą.

Jeden z nich widnieje powyżej, drugi znajdziesz na kolejnej stronie. 

Książki, które pomogą Ci zgłębić problematykę niepełnosprawności wzrokowej i porozmawiać o niej ze swoją pociechą:

• Aleksandra Chmielewska, Bursztyn
• Iwona Chmielewska, Oczy
• Menena Cottin, Rosana Faria, Czarna książka kolorów