Sytuacja, w której dziecko mieszka tylko z jednym z rodziców, jest niezwykle częsta. W takich przypadkach, w celu utrzymania prawidłowej więzi pomiędzy drugim z rodziców a dzieckiem, konieczne jest nie tylko formalne uregulowanie sposobu wykonywania kontaktów, lecz również ich rzeczywista realizacja. Kontakty z dzieckiem mogą zostać uregulowane za pomocą porozumienia zawartego pomiędzy rodzicami albo sądownie, na pomocy postanowienia wydanego przez sąd rodzinny. Zarówno w porozumieniu, jak i w postanowieniu sądu wskazane są dokładne terminy odbywania spotkań. Spotkania mogą mieć rozmaitą formę – mogą odbywać się w obecności obojga rodziców albo nawet kuratora sądowego, mogą dotyczyć tylku kilku godzin w ciągu dnia albo wielu dni połączonych z noclegami.

Odwołane spotkania powinny zmusić do reakcji
Problem pojawia się wówczas, gdy uregulowane uprzednio spotkania nie odbywają się w zaplanowanym terminie. Wymówki mogą być rozmaite: choroba, niezaplanowane wcześniej wydarzenia, nagłe wyjazdy, inne obowiązki. Jeśli ustalone spotkanie przepada z naprawdę ważnego powodu i taka sytuacja ma miejsce jednorazowo, zapewne można to zignorować, a spotkanie przełożyć. Jeśli jednak kontakty nie odbywają się nagminnie, konieczne jest podjęcie stosownych kroków w celu rozwiązania tego problemu. Brak kontaktów, zwłaszcza przez dłuższy czas i z małym dzieckiem, może spowodować nieodwracalny uszczerbek w relacjach rodzica i dziecka.

Zmiana w życiu może być przyczyną zmiany terminów spotkań
Sposób postępowania musi zależeć od tego, co jest przyczyną braku kontaktów. Jeżeli powodem rezygnacji ze spotkań jest jakakolwiek zmiana po stronie dziecka lub rodzica, który sprawuje nad nim opiekę, np. nowe zajęcia dodatkowe kolidujące z godzinami spotkań lub zmiana godzin pracy powodująca stawiennictwo na spotkaniu fizycznie niemożliwym, należy rozważyć zmianę postanowienia o kontaktach.

Postanowienie dotyczące kontaktów wydane przez sąd rodzinny może być w każdym czasie zmienione, ale oczywiście skuteczny wniosek o zmianę kontaktów musi być poparty uzasadnionymi przesłankami. Wniosek może złożyć każdy z rodziców do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Wniosek podlega opłacie w wysokości 40,00 zł (w szczególnie uzasadnionych przypadkach wnioskodawca może zostać zwolniony z obowiązku wniesienia opłaty, jeśli wykaże, iż w żaden sposób nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania). Sąd w toku postępowania sprawdzi, czy rzeczywiście nastąpiła taka zmiana w życiu rodzica lub dziecka, która uzasadnia zmianę terminów spotkań. Zawsze najważniejszą wartością dla sędziego orzekającego w sprawie będzie szeroko pojęte dobro dziecka.

Taką samą procedurę stosuje się w przypadkach, w których np. wiek dziecka i stopień zaawansowania relacji pomiędzy mamą czy tatą a dzieckiem uzasadnia zmianę postanowienia, na przykład poprzez dodanie do uprzednio uregulowanych spotkań w ciągu dnia również noclegów w miejscu zamieszkania rodzica.

Kara pieniężna sposobem na spotkania z dzieckiem
Niewątpliwie trudniejszym przypadkiem jest sytuacja, w której spotkania nie odbywają się z powodu złej woli rodzica wykonującego w pełni władzę rodzicielską i sprawującego opiekę nad dzieckiem każdego dnia. Rodzic pozbawiony kontaktu z dzieckiem podmiotu może próbować negocjacji, wspólnej terapii psychologicznej czy mediacji za pośrednictwem innego podmiotu (np. terenowego komitetu ochrony praw dziecka). Gdy te metody nie skutkują, jedynym wyjściem jest rozpoczęcie postępowania mającego na celu egzekucję postanowienia o kontaktach. Co istotne, środek ten jest możliwy tylko wówczas, gdy rodzic posiada wydane przez sąd postanowienie o sposobie uregulowania kontaktów.

Postępowanie ma na celu zmuszenie rodzica sprawującego władzę rodzicielską do stosowania się do postanowień zawartych w orzeczeniu wydanym przez sąd. Postępowanie składa się z dwóch etapów:

1. w pierwszym etapie sąd zagrozi rodzicowi, który nie stosuje się do postanowienia, nakazaniem zapłaty określonej kwoty za każde niezrealizowane spotkanie;

2. w drugim etapie – jeśli rodzic nadal będzie utrudniał spotkania z dzieckiem – sąd nakaże zapłatę wskazanej kwoty na rzecz drugiego z rodziców.

Wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty/ wniosek o nakazanie zapłaty składa się również do sądu rodzinnego, tj. sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Wniosek podlega opłacie w wysokości 40,00 zł. Do wniosku należy dołączyć kopię poprzednio wydanego postanowienia, a w jego treści wykazać dokładnie, na czym polega utrudnianie kontaktów. Wnioskodawca może posłużyć się dowolnymi środkami dowodowymi, na przykład zeznaniami świadków, którzy byli obecni w czasie prób kontaktów, policyjnymi notatkami z interwencji (funkcjonariusze Policji bywają często wzywani do tego rodzaju konfliktów – jeśli tak się stanie, warto poprosić o sporządzenie dokumentu potwierdzającego incydent i zachowanie zaangażowanych osób), wydrukami wiadomości sms czy mailowych z prośbą o organizację spotkania.

W toku sprawy sąd przeanalizuje, co dokładnie jest przyczyną braku kontaktów. Może zdarzyć się tak, iż sąd uzna, że brak kontaktów był uzasadniony i wówczas wniosek oddali. W szczególnie trudnych przypadkach sędzie może również w obecności psychologa spotkać się z dzieckiem (zazwyczaj nastolatkiem) i porozmawiać z nim poza salą rozpraw o powodach braku spotkań.

Jeśli sąd uzna, iż rodzic sprawujący władzę rodzicielską rzeczywiście wykazuje się złą wolą i dochodzi do utrudniania spotkań, wówczas wyda postanowienie, w którym zagrozi nakazaniem zapłaty kwoty albo nakaże jej wypłatę. Środki wypłacane są do rąk rodzica, który został pozbawiony możliwości spotkań z dzieckiem. Wysokość kwoty jest ustalana stosownie do okoliczności sprawy i do możliwości finansowych osoby zobowiązanej do zapłaty, a zatem w praktyce będzie zależała od wysokości osiąganych dochodów.

Należy zaznaczyć, iż wina za brak spotkań często leży po obu stronach. Czasem to rodzic uprawniony do kontaktów z synem czy córką nie pojawia się na umówionych spotkaniach, nie odbiera dzieci, nie interesuje się ich losem. W takim wypadku rodzicowi wykonującemu na co dzień władzę rodzicielską przysługują analogiczne uprawnienia jak te opisane powyżej. Rodzic może domagać się wykonywania postanowienia o kontaktach i nałożenia grzywny, jeśli uzna to za zgodne z interesem dziecka.

Odbywanie regularnych spotkań, wspólne wyjazdy i aktywności są niezwykle istotnym elementem życia każdego dziecka. Warto, aby oboje rodzice pamiętali o tym, iż posiadanie dziecka to nie tylko prawa, lecz również obowiązki. Z tego względu rodzice powinni zawsze dbać o to, aby spotkania rodzica z synem czy córką odbywały się w uprzednio ustalonych terminach i bez zbędnych komplikacji.