Drugi rok życia to czas dużych zmian w rozwoju dziecka. Z nieporadnego maleństwa wyłania się coraz bardziej samodzielny człowiek. Wielu rodziców małych dzieci zastanawia się czy ich pociechy rozwijają się prawidłowo. Często sięgają do poradników sprawdzając co i kiedy maluch „powinien robić”. Czasem zaniepokojeni zwracają się do bliskich lub lekarzy i słyszą: „wyrośnie”, „jeszcze jest małe, ma czas”. Niekiedy jest to prawda, ale w wielu przypadkach symptomy nie zanikają (np. mowa wciąż się nie rozwija lub dziecko wciąż nie interesuje się rówieśnikami) i może być to zapowiedzią nieharmonijności w rozwoju, która wymaga konsultacji z psychologiem dziecięcym.

Rozwój każdego dziecka przebiega indywidualnie tzn. że występowanie danej umiejętności może występować w różnym czasie u każdego dziecka. Np. jeden dwulatek może posługiwać się zdaniami, mówić wyraźnie. Podczas gdy inny będzie mówił pojedyncze słowa, ale jego mowa i komunikacja idzie dynamicznie do przodu i jest w normie rozwojowej.

Czasami jednak rozwój nie przebiega prawidłowo.

Oto kilka aspektów na które warto zwrócić szczególną uwagę:

Kontakt

ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
Będąc w towarzystwie dwulatka czujesz, że dziecko cię obserwuje. Patrzy, kiedy się do niego zwracasz, kiedy zwraca się do ciebie lub chce coś od ciebie uzyskać. Dziecko w sytuacji zagrożenia biegnie do najbliższej mu osoby i szuka pocieszenia. Lubi się przytulać, samo głaszcze, całuje rodzica. Prosi o pomoc. Gdy jest z siebie dumne szuka uznania pokazując to co zrobiło. Z dumą przyjmuje pochwałę. Uwielbia bawić się wspólnie z osobą dorosłą.

ZACHOWANIE NIETYPOWE
Jeśli twoje dziecko nie przejawia ww. zachowań lub części z nich, warto się temu przyjrzeć. Problemy w tym zakresie mogą wyglądać następująco: maluch unika kontaktu wzrokowego - nie patrzy w oczy lub robi to rzadko, nie reaguje na imię pomimo, że słyszy. Unika kontaktu fizycznego, nie zawsze pozwala się przytulić, pocałować. Nie odwzajemnia pieszczot. Nie przepada chodzić prowadzone za rączkę. Woli bawić się samo w określony przez siebie sposób. Nie pokazuje rodzicowi przedmiotu swojego zachwytu, np. przelatującego samolotu.

Mowa i komunikowanie się

ZACHOWANIA PRAWIDŁOWE
Dwuletnie dziecko powinno już posługiwać się nazwami osób, przedmiotów i czynności, znajdujących się w jego otoczeniu. W tym wieku pojawiają się już wypowiedzi dwuwyrazowe (najczęściej jeszcze bez odmiany). Dziecko używa zdrobnień. Rozumie proste zdania, np. polecenia i wykonuje je. Stale następuje wzrost słów, którymi posługuje się dwulatek. Potrafi wskazać i nazwać znane mu przedmioty, osoby, zwierzęta na obrazkach.

ZACHOWANIE NIETYPOWE
Czujność rodzica powinno wzbudzić brak mowy i porozumiewania się dziecka bez rekompensowania sobie braku mowy, choćby za pomocą gestów (dla przykładu, nie robi „pa pa” na pożegnanie lub np. nie próbuje na „migi” wskazać rzeczy, którą widzi i chce by mu dać, ale nie umie jej nazwać). Brak wskazywania palcem przedmiotu, który chce dostać, nie pokazywanie zabawki na naszą prośbę. Brak uwspólniania uwagi, czyli dziecko nie patrzy wraz z nami na przedmiot (np. zabawkę, kota), który mu pokazujemy. Nie uśmiecha się, nie cieszy, gdy to robimy (czasami trudno jest rozpoznać emocję na twarzy dziecka).  Nie dąży też ono do pokazania nam czegoś, przyniesienia jakiejś rzeczy, dzielenia się nią z nami. Czasami wręcz złości się, gdy chcemy pobawić się wraz z nim, preferuje samotne zabawy.

Zabawa

ZACHOWANIA PRAWDIŁOWE
Sposób w jaki dziecko się bawi dostarcza nam wielu informacji na temat jego rozwoju. Dwulatek, będąc w otoczeniu innych dzieci, powinien zwracać na nie uwagę, interesować się nimi, bacznie je obserwować, czasami nawet próbować do nich dołączać (lecz najczęściej jest to jeszcze zabawa równoległa – obok innych dzieci). Z pewnością naśladuje nas, czynności wykonywane przez dorosłych, na przykład gotowanie, prasowanie, majsterkowanie, rozmowa przez telefon. Tych samych przedmiotów używa wobec różnych działań, np. pudełko po butach raz jest garażem, innym razem łóżeczkiem dla lali. Chętnie bawi się z nami (na przykład, gdy popchniemy do niego autko, chętnie odepchnie je z powrotem do nas), a gdy ulepimy z nim jakieś kształty z ciastoliny, najczęściej będą to ciasteczka lub bułeczki. Nasza pociecha zna już takie zabawy grupowe, jak w „Kółko graniaste”, „Baloniku nasz malutki…”, czy w „Stary niedźwiedź mocno śpi ”i cieszy się, gdy na koniec zabawy wszyscy upadają lub trzeba uciekać. Bawi się konstrukcyjnie, czyli buduje most, wieżę lub tunel z kilku klocków. Dobiera identyczne obrazki, dopasowuje klocki do otworów, pokazuje na prośbę podstawowe części ciała, naśladuje sposoby użycia przedmiotów, kopie i rzuca piłkę. Jest na tyle sprawne ruchowo, że podejmuje pierwsze próby jazdy na rowerku.

ZACHOWANIE NIETYPOWE
Jeśli twoje dziecko nie bawi się jak opisano wyżej, przyjrzyj się temu. Może twój maluch bawi się, ale ilość zabaw jest ograniczona np. chce bawić się tylko autkami. Może bawi się, ale w inny sposób np. ustawia różne przedmioty w szeregach, manipuluje nimi przed oczami, preferuje zabawki wydające dźwięki lub obracające się lub w ogóle nie interesują go zabawki, ale przedmioty codziennego użytku. Często podejmowane zabawy trwają bardzo krótko. Dziecko szybko traci nimi zainteresowanie. Chce bawić się samo, nie podejmuje propozycji rodzica. Nie naśladuje w zabawie.

Opisane zachowania nietypowe na pewno powinny wzbudzić nasz niepokój. Jeżeli jakieś zachowania dziecka nas zastanawiają, nie warto czekać, aż same znikną, aż dziecko „wyrośnie z tego. Problem może się pogłębiać i nawarstwiać, bo opisane wyżej nietypowe objawy mogą świadczyć o początku zaburzeń rozwoju, których liczba z roku na rok wzrasta. Wczesne wykrycie ich i podjęcie działań terapeutycznych zwiększa szanse na wyrównanie deficytów rozwojowych, szanse na prawidłowe funkcjonowanie, funkcjonowanie w społeczeństwie, nie obok innych ludzi, lecz wśród nich.

Jeśli zatem widzisz, że Twoje dziecko różni się od rówieśników, podejrzewasz że jego rozwój nie przebiega naturalnie skonsultuj się w psychologiem dziecięcym, specjalistą, który określi jak Twoje dziecko rozwija się względem rówieśników. Wczesne rozpoznanie nieprawidłowości w rozwoju Twojego dziecka zwiększa jego szanse na prawidłowe funkcjonowanie.

Maria Ziółkowska, psycholog
ASYSTA Centrum Terapii i Rozwoju Dziecka w Warszawie