Okres przedszkolny uznawany jest przez pedagogów za wiek zabawy, gdyż zabawa jest główną i naturalną formą działalności dziecka w tym czasie. Może przybierać ona różne formy, od najprostszych manipulacji po skomplikowane zabawy w role. W trakcie zabawy możemy poznać dziecko, jego sposób myślenia, mowę, poziom uspołecznienia oraz stopień samodzielności w rozwiązywaniu problemów. W zabawie znajduje odbicie wewnętrzny świat wartości dziecka, jego potrzeby, uczucia i wiedza o otaczającym go świecie.

Analizując literaturę fachową można zauważyć wielość teorii i koncepcji na temat zabawy, ale we wszystkich tych teoriach występuje zespół cech, które pozwalają odróżnić zabawę od innych działalności dziecka, a są to:

• Spontaniczność - dziecko samo chce się bawić w wyznaczonym przez siebie czasie i przestrzeni;
• Bezinteresowność - ważna jest sama zabawa, a nie jej cel;
• Przebywanie w innym czasie i miejscu - w czasie zabawy czas nie istnieje, a sala przedszkolna może być podwodnym okrętem lub salą balową na zamku;
• Przeżywanie silnych emocji w zabawie - dziecko odczuwa różne emocje, zarówno te dobre jak i złe, samo znajduje między nimi granice, ćwiczy rodzaje zachowań i emocji towarzyszące różnym działaniom;
• Duże skoncentrowanie uwagi - nawet, jeśli dorosłym wydaje się, że zabawa dziecka to jeden wielki chaos, to są oni w błędzie. Wszelkie działania dziecka są zgodne z logiką zabawowej sytuacji.

Zabawa daje dziecku dużo radości, będąc przy tym swoistą formą nabywania wiedzy, umiejętności i sprawności. Jedną z form kształtowania aktywności umysłowej małego dziecka jest zabawa manipulacyjno-konstrukcyjna. W jej trakcie dziecko wykorzystuje zdobyte wcześniej doświadczenia, spostrzeżenia i obserwacje, doskonali je, ale również stwarza coraz to nowe rozwiązania, wzbogaca zasób wiedzy o świecie i zjawiskach społecznych, wiedzę o życiu człowieka.

Zabawa twórcza w role umożliwia dziecku ekspresję uczuć, jakich doświadcza. Przenoszenie na lalki i misie różnych uczuć może skutecznie rozładowywać napięcie emocjonalne dziecka, z którym nie radzi sobie ono w życiu realnym. Dzięki tym zabawom dziecko uczy się dostosowywać się do określonych norm i zasad społecznych, jakie nakłada na nie określona rola, wpływa ona na rozwój procesów socjalizacji. Obserwując dowolne zabawy tematyczne dziecka możemy dowiedzieć się o stanach uczuciowych, jakie ono przeżywa, o jego lękach i konfliktach, o jego sposobie postrzegania świata. 

Zabawy konstrukcyjne natomiast rozwijają procesy poznawcze dziecka, wyobraźnię przestrzenną, uczą projektowania, planowania oraz konstruowania. Zabawy tego typu kształcą zdolności sensoryczno-motoryczne, wyczulają zmysły estetyczne, ukazują dziecku celowość planowania i konstruowania poprzez osiągnięcie celu w postaci budowli.

W wieku przedszkolnym ogromną rolę odgrywają zabawy ruchowe, przyczyniające się do rozwoju ogólnej sprawności ruchowej dziecka. Dostosowane do fizycznych możliwości dziecka wyrabiają w nim zaradność, wytrwałość, uczą pokonywać strach i wiarę we własne siły. Dzięki nim kształtowana jest spostrzegawczość, koncentracja i szybka reakcja na sygnały. 

Zabawy dydaktyczne kierowane są zazwyczaj przez osobę dorosłą i ukierunkowane są na osiągnięcie konkretnego celu, tj. rozwoju procesów poznawczych. Dziecko w sytuacji zadaniowej pobudza swoją ciekawość, rozwija aktywność umysłową, koncentruje uwagę i panuje nad emocjami. W trakcie takiej zabawy zachodzą procesy analizy, syntezy i uogólniania.

Zabawa powinna zajmować centralne miejsce w wychowaniu przedszkolaka, jest ona jedną z podstawowych jego potrzeb, zaraz po potrzebie jedzenia, ruchu, miłości i towarzystwa rówieśników. Na zabawę nigdy nie może zabraknąć czasu, w rozwoju małego człowieka jest ona niezbędna. Nie można wychować aktywnego, samodzielnego, inteligentnego dziecka nie dając mu możliwości bawienia się, czyli poznawania świata w przyjemny dla niego sposób. Prawidłowy proces rozwoju zabawy dziecka ma odzwierciedlenie w jego poziomie inteligencji i stanie psychicznym. Dziecko nie bawi się tylko dla samej zabawy, ale po to by stać się dorosłym.

                                                                                              
Autorka: Katarzyna Kozioł, wychowawca w Niepublicznym Przedszkolu „Dzieci Świata – Świat Dzieci”

Katarzyna Kozioł - nauczyciel w przedszkolu „Dzieci Świata - Świat Dzieci” (www.dzieciswiata-swiatdzieci.pl), grupa 3-5 lat. Absolwentka Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, kierunku pedagogika wczesnoszkolna i pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie. Interesuje się literaturą pedagogiczną dotyczącą pracy z osobami z różnymi zaburzeniami. W wolnym czasie czyta powieści psychologiczne. Gotowanie to jedna z jej pasji, a zamiłowaniem do sztuki kulinarnej stara się zarażać swoich wychowanków prowadząc z nimi warsztaty „Gotowanie to przygoda.”