„Nie masz wyboru. Jesteś modelem do naśladowania i wychowawcą moralnym, czy ci się to podoba czy nie. Rzecz nie w tym, czy jako trener (opiekun) podejmiesz się kształtowania wartości; rzecz w tym czy wybierzesz wartości etyczne i czy z ich nauczania uczynisz świadomą cześć swojego szkolenia.” C. Clifford i R. Feezel apel do trenerów, „A ja chcę być...” apel do opiekunów dzieci.

Bogdan Wojciszke pisze, że: „wpływ społeczny, to proces w wyniku którego dochodzi do zmiany zachowania, opinii lub uczuć człowieka wskutek tego, co robią, myślą lub czują inni ludzie” (2002).

Trzy najczęściej spotykane przypadki wpływu to:

1. Naśladownictwo - polega na kopiowaniu cudzych zachowań (może mieć pozytywne i negatywne strony). Zjawisko to opiera się na mechanizmie modelowania - „świadomej zmianie własnego zachowania pod wpływem obserwacji cudzego zachowania i jego skutków.” W związku z tym w programie „A ja chcę być...” dzieci uczestniczą w licznych panelach dyskusyjnych z aktorami, sportowcami, artystami.
2. konformizm - polega na uleganiu naciskowi ze strony grupy oraz
3. posłuszeństwo wobec autorytetu - każdy człowiek ulega autorytetom, jest posłuszny osobom, które podziwia. Mechanizm ten zapewnia porządek społeczny, sprawność funkcjonowania grupy oraz instytucji. Stanowi to jeden z celów projektu.

Kolejnym zjawiskiem w psychologii, które jednocześnie argumentuje tezę, że opiekun wywiera wpływ na ucznia, jest przywództwo transformacyjne. Stanowi ono przykład postaw opiekunów, który przyciąga uczniów, dając im poczucie większej skuteczności oraz dobrostanu. Przywództwo transformacyjne, składają się z czterech elementów:

- oddziaływanie ideowe sprawia, że opiekunowie odbierani są jako osoby działające zgodnie ze swoimi przekonaniami, kierujące się tym co dobre a nie tym co korzystne.
- motywacja inspirująca daje poczucie uczniom, że mogą coś osiągnąć. Opiekunowie zwiększają ich poczucie skuteczności, zachęcają do dawania z siebie tego co najlepsze.
- dzięki stymulacji intelektualnej opiekunowie mogą skłaniać swoich wychowanków do refleksji, szukania odpowiedzi, dzięki temu stają się pewniejsi siebie.
- zindywidualizowane podejście - polega na okazywaniu troski opiekunów o stan fizyczny i duchowy swoich uczniów.

Pisząc na temat wpływu należy wspomnieć o efekcie Pigmaliona lub efekcie oczekiwań, który zakłada, że rozwój potencjału uczniów zależy od tego jak są traktowani przez nauczycieli.  Stare przysłowie trenerskie mówi, że „uczeń jest w stanie zajść tak daleko, jak bardzo wierzy w niego opiekun”. Mechanizm ten przebiega w czterech etapach, tworząc tak zwaną pętlę oczekiwań. Opiekun tworzy oczekiwania wobec każdego ucznia, które wpływają na ilość i jakość interakcji. Stosunek opiekuna do ucznia, jego zachowanie wpływa na postępowanie ucznia, który spełnia pierwotne oczekiwania opiekuna. W związku z tym opiekun musi być świadom wpływu, który wywiera na ucznia bowiem tworzą system, w którym, w efekcie interakcji, dochodzi do ciągłych zmian. Eric Berne nazywa to „procesem transakcji, który zakłada, że stan emocjonalny jednej osoby wpływa istotnie na stan i reakcje drugiej”.

Osoby prowadzące warsztaty w ramach projektu „A ja chcę być...” opierają się na wielu przesłankach badaczy, starając się wdrożyć je w praktykę. Jednym z nich jest badanie Cynarskiego dotyczące „cech modelowego mistrza - nauczyciela dalekowschodnich sztuk walk”. Analiza wyników wykazuje, że trener powinien posiadać cechy wzorowego nauczyciela i wychowawcy. Kobiety/dziewczyny cenią takie cechy trenera jak cierpliwość, wyrozumiałość, poczucie humoru, kompetencje i zdolności wychowawcze. Mężczyźni/chłopcy natomiast dużą wagę przywiązują do inteligencji, skromności i pracowitości trenera.

Proces wywierania wpływu wiąże się z procesem socjalizacji, w którym uczniowie opanowują reguły zachowania, oraz systemy przekonań i postaw, pozwalające im na skuteczne funkcjonowanie w społeczeństwie. Wpływ opiekunów na uczniów określa się socjalizacją wtórną. Uczniowie utożsamiają się z opiekunami, których szacują, ponieważ chcą być tacy jak oni. W związku z tym tak ważna jest postawa, którą opiekunowie prezentują przed młodszymi.

Autor: Aleksandra Zienowicz, Psycholog

www.fundacjaedukacyjna.oditk.pl