Warszawa

Jak rozpoznać kaszel suchy i mokry?

Jak rozpoznać kaszel suchy i mokry?

Kaszel suchy czy mokry - jeden i drugi potrafią uprzykrzyć nam życie. Niekiedy trudno jest odróżnić je od siebie, a może to być przydatne w rozpoznaniu jego przyczyny i wdrożeniu właściwego leczenia. Co więc każdy z nas powinien wiedzieć o kaszlu?

 

Czym różni się kaszel suchy i mokry?

 

Kaszel jest naturalnym odruchem obronnym organizmu, który ma za zadanie oczyścić drogi oddechowe z zalegającej wydzieliny lub ciała obcego. W wyniku podrażnienia receptorów znajdujących się w tchawicy, oskrzelach, krtani, gardle, a także jamie nosowej czy zatokach, następuje szybki wdech i zamknięcie szpary głośni (wejścia do krtani), a następnie gwałtowny wydech przy wciąż częściowo zamkniętej krtani. Umożliwia to wyrzut powietrza pod dużym ciśnieniem z dróg oddechowych, a razem z nim usunięcie ciała obcego, nadmiaru wydzieliny lub czynników drażniących.

 

Ze względu na czas trwania, możemy wyróżnić kaszel ostry, to znaczy taki, który ustępuje po maksymalnie 3 tygodniach, kaszel podostry (3-8 tygodni), a także kaszel przewlekły, który trwa powyżej 8 tygodni. Najczęstszą przyczyną kaszlu ostrego są infekcje dróg oddechowych (głównie wirusowe), a także alergia lub podrażnienie dróg oddechowych przez czynniki fizyczne (np. suche powietrze lub pył i kurz) albo chemiczne (np. drażniące opary). Kaszel ostry może wystąpić także z rzadszych przyczyn, takich jak zatorowość płucna lub obrzęk płuc. Kaszel podostry zazwyczaj jest pozostałością po przebytym zakażeniu wirusowym. Kaszel przewlekły może wynikać z wielu przyczyn (wymienia się nawet 100 chorób, w których może występować), natomiast najczęściej występuje u palaczy papierosów, u chorych na astmę, w przypadku spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła np. w przebiegu przewlekłego zapalenia zatok przynosowych, w chorobie refluksowej przełyku lub w wyniku stosowania niektórych leków na nadciśnienie. Niekiedy mamy do czynienia z kaszlem psychogennym, jednak żeby go rozpoznać, w pierwszej kolejności trzeba wykluczyć przyczyny organiczne. Kaszel przewlekły zawsze wymaga dodatkowej diagnostyki i nie należy go lekceważyć.

 

Ze względu na charakter kaszlu wyróżniamy kaszel suchy i kaszel mokry (produktywny). Choć różnica między nimi wydaje się intuicyjna, to pacjenci często mają trudność z właściwym określeniem rodzaju kaszlu. Jest to o tyle istotne, że nie tylko ma wpływ na objawowe leczenie, ale i rozpoznanie przyczyny kaszlu.

 

Kaszel suchy typowo jest męczący, uporczywy i wyczerpujący dla pacjenta. Może towarzyszyć mu drapanie w gardle lub uczucie świszczenia w krtani. Kaszel suchy wynika z podrażnienia elementów górnych dróg oddechowych lub oskrzeli. Pojawia się bez względu na porę dnia, może także występować w nocy, wybudzając chorego ze snu lub utrudniając zaśnięcie.

 

Kaszel mokry, czyli produktywny, wiąże się z odkrztuszaniem wydzieliny, która zalega w drogach oddechowych. Od kaszlu suchego różni się także tym, że zwykle po odkrztuszeniu flegmy pacjent czuje wyraźną ulgę. Kaszel mokry jest mniej wyczerpujący dla chorego, zwykle także nie wybudza go w nocy. Może natomiast nasilać się rano, kiedy drogi oddechowe oczyszczają się z zalegającej przez całą noc wydzieliny. Czas trwania kaszlu produktywnego, a także rodzaj odkrztuszanej wydzieliny jest bardzo ważny dla dalszej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

 

Kaszel suchy - przyczyny i leczenie

 

Kaszel suchy, który pojawia się nagle, może mieć wiele przyczyn. Najczęstszą jest infekcja wirusowa rozpoczynająca się w górnych drogach oddechowych. Wirusy, atakujące błonę śluzową jamy nosowej, gardła, krtani i tchawicy, powodują jej podrażnienie i aktywację odruchu kaszlowego, który ma za zadanie usunąć patogeny. Jeśli do tego nie dojdzie, a w drogach oddechowych rozwinie się stan zapalny, to zwiększenie produkcji wydzieliny może spowodować zmianę charakteru kaszlu na mokry.

 

Do innych przyczyn kaszlu suchego należą drażniące czynniki fizyczne i chemiczne, które wdychamy. Do najważniejszych należy zaliczyć dym papierosowy, który podrażnia i uszkadza błonę śluzową zarówno górnych, jak i dolnych dróg oddechowych. Inne to np. suche powietrze, opary środków chemicznych (farb, lakierów, ale także chemii gospodarczej), kurz lub smog.

 

 

Wśród innych przyczyn kaszlu suchego znajdziemy m.in. astmę, alergię, chorobę refluksową przełyku, śródmiąższowe zapalenie płuc, niewydolność serca, a także przyjmowanie leków na nadciśnienie z grupy ACEI.

 

Jeśli kaszel suchy pojawia się nagle i towarzyszą mu inne objawy przeziębienia, nie ma powodów do szczególnego niepokoju. Powinniśmy starać się wyeliminować czynniki nasilające napady, np. unikać dymu papierosowego czy zadbać o prawidłową wilgotność powietrza w mieszkaniu. Jeśli napady kaszlu są wyjątkowo męczące, można zastosować leki, które hamują odruch kaszlowy, takie jak dekstrometorfan czy lewodropirozyna.

 

Kaszel mokry - przyczyny i leczenie

 

Kaszel mokry jest częstym objawem w przebiegu infekcji dróg oddechowych (najczęściej wirusowych). Pod wpływem stanu zapalnego w przebiegu zapalenia oskrzeli, błony śluzowe oskrzeli produkują nadmierną ilość wydzieliny, co wymaga jej usunięcia. Niekiedy kaszel produktywny pojawia się także w przebiegu zakażeń górnych dróg oddechowych - powstający w zatokach śluz zapalny spływa do gardła, drażniąc je i wywołując odruch kaszlowy.

 

W diagnostyce kaszlu produktywnego bardzo istotną rolę pełni badanie odkrztuszanej flegmy. Zależy od niego zarówno rozpoznanie właściwej przyczyny, jak i wdrożenie leczenia. Ocena makroskopowa plwociny pozwala na stwierdzenie, czy mamy do czynienia z wydzieliną ropną (gęstą, w kolorze żółtym lub zielonym), co wskazuje na zakażenie bakteryjne oskrzeli, płuc lub zatok i konieczność stosowania antybiotyku.

 

Gęsta i lepka wydzielina, szczególnie obficie odkrztuszana rano, może świadczyć o chorobach takich jak: przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli lub przewlekła obturacyjna choroba płuc. W przypadku długo trwającej astmy, zwłaszcza w jej zaostrzeniach, chory może odkrztuszać przezroczystą, lepką wydzielinę. Pojawienie się w plwocinie grudek i czopów sugeruje rzadkie rozpoznania, takie jak grzybica płuc (u osób z zaburzeniami odporności lub przyjmujących leki immunosupresyjne) lub mukowiscydoza.

 

Krwiste podbarwienie plwociny, czy to związane z obecnością świeżej krwi, czy brązowych skrzepów krwi zhemolizowanej, wymaga natychmiastowej diagnostyki obejmującej wykluczenie nowotworu płuc lub gruźlicy.

 

Leczenie kaszlu mokrego zależy od jego etiologii, ale w przypadku przyczyny infekcyjnej, można stosować leki z grupy mukolityków (rozrzedzające zalegającą wydzielinę, np. acetylocysteina, ambroksol, bromoheksyna), a także leki wykrztuśne (np. preparaty z gwajakolem lub gwajfenezyną). Należy pamiętać, żeby nie stosować leków wykrztuśnych i mukolitycznych na noc, bo może to utrudniać zasypianie. W miarę możliwości powinniśmy również unikać stosowania leków hamujących odruch kaszlowy.

 

 

Domowe sposoby na kaszel

 

Bez względu na rodzaj kaszlu - suchy czy mokry - możemy zastosować kilka sprawdzonych, domowych sposobów na jego złagodzenie.Warto zadbać o odpowiednią wilgotność powietrza w mieszkaniu i bezwzględnie unikać narażenia na dym papierosowy.

 

W trakcie infekcji, jeśli męczy nas kaszel i drapanie w gardle, nie można zapominać o piciu odpowiedniej ilości płynów, które nawilżą gardło - warto wówczas wybrać ciepłą albo letnią wodę lub herbaty ziołowe (rumianek, hibiskus). Unikajmy raczej czarnej herbaty czy naparu z mięty, które mogą działać ściągająco na błony śluzowe. Przydatne mogą być także preparaty porostu islandzkiego, który ma właściwości nawilżające błony śluzowe. Naturalnym remedium na kaszel i drapanie w gardle jest miód. Ma on nie tylko działanie łagodzące, ale również przeciwbakteryjne i regulujące pracę układu odpornościowego.

 

Szczególnie w przypadku kaszlu produktywnego z zaleganiem dużych ilości wydzieliny w drzewie oskrzelowym, należy pamiętać o częstych zmianach pozycji ciała i choćby niewielkiej ilości ruchu. Jeśli infekcja jest poważna i złe samopoczucie nie pozwala nam wyjść z łóżka, warto co pewien czas ułożyć się na brzuchu lub na boku. Pozycja na wznak jest niekorzystna dla upowietrznienia płuc, dlatego w miarę możliwości należy jej unikać.

 

Lek. Olga Kałużna

 

Bibliografia:

  1. Wielka Interna, Pulmunologia, wyd. I, Medical Tribune Polska, 2010.
  2. Interna Szczeklika 2020, Medycyna Praktyczna, 2020.

Przeczytaj również

Polecamy

Więcej z działu: Artykuły

Warto zobaczyć