Ciemieniucha u dziecka to jedna z pierwszych zmian skórnych, którą świeżo upieczeni rodzice mogą zaobserwować u swojego maluszka. Choć wygląda niebezpiecznie, nie stanowi zagrożenia dla zdrowia dziecka, a co więcej – stosunkowo łatwo się jej pozbyć. Czym jest i jak sobie z nią poradzić bez konieczności wizyty u lekarza?

Spis treści:
1. Ciemieniucha u niemowlaka – skąd się bierze?
2. Ciemieniucha – objawy
3. Ciemieniucha a łojotokowe zapalenie skóry
4. Co na ciemieniuchę?

CIEMIENIUCHA U NIEMOWLAKA – SKĄD SIĘ BIERZE?

Kiedy pojawia się ciemiączko u małych dzieci? Choć ciemieniucha u niemowlaka dotyka prawie 90% dzieci w wieku od 6 tygodnia do nawet 2 lat, nie każdy wie skąd się biorą te zmiany skórne pod postacią żółtych, błyszczących łusek na głowie i brwiach dziecka.

Na początku warto przybliżyć temat delikatnej skóry noworodka. Ludzki naskórek składa się z 4 podstawowych warstw:

• podstawnej,
• kolczystej,
• ziarnistej,
• rogowej (warstwa martwa).

U noworodka urodzonego w terminie ostatnia warstwa składa się z około 20 mikroskopijnych warstw, natomiast u wcześniaka z zaledwie 3. Sprawia to, że skóra maluchów jest bardziej podatna na uszkodzenia i pojawianie się zmian niż u osób dorosłych. Co więcej, w momencie porodu pH skóry dziecka jest lekko zasadowe, by po kilku dniach obniżyć się do wartości około 5, stwarzając delikatną powłokę ochronną, określaną jako „kwaśny płaszcz”. Rolą warstwy podstawnej, znajdującej się na granicy naskórka i skóry właściwej, jest odnowa keratynocytów, które ulegają namnażaniu i część z nich przechodzi do warstwy ziarnistej – bogatej w cząsteczki tłuszczów. Po obumarciu, trafiają one do warstwy rogowej, gdzie tworzą ostateczną barierę ochronną skóry.

Skąd bierze się ciemieniucha u dziecka? W prawidłowych warunkach naskórek bierze udział w regulacji gospodarki wodno-elektrolitowej oraz temperaturowej, a także pełni rolę izolatora od czynników zewnętrznych (np. zimno) i tworzy barierę ochronną dla infekcyjnych patogenów. Ze względu na swoją delikatną strukturę, skóra noworodka często jednak ulega uszkodzeniom, zarówno w formie uszkodzenia płaszcza lipidowego w warstwie rogowej (np. poprzez użycie zbyt agresywnych środków myjących), jak również nadmierną reakcję układu odpornościowego .

W skórze noworodka znajduje się wiele gruczołów łojowych, których głównych celem jest wytwarzanie łoju, stanowiącego ochronę przed patogenami, a dodatkowo nawilżającego i uelastyczniającego skórę malucha. Produkcja łoju w dużej mierze zależy od hormonów, których wydzielanie u noworodka wciąż nie jest ustabilizowane, a dodatkowo do jego organizmu nadal docierają spore ilości egzogennych androgenów, pochodzących od matki. W efekcie, u niemowląt często dochodzi do nadmiernej aktywności wspomnianych gruczołów łojowych, co w połączeniu z intensywnym obumieraniem keratynocytów w warstwie rogowej prowadzi do powstawania żółtych, błyszczących łusek zwłaszcza na głowie i brwiach dziecka. Kolejną z przyczyn nadmiernej produkcji łoju jest delipidyzacja naskórka malucha, czyli uszkodzenie bariery lipidowej naskórka. Zazwyczaj spowodowane jest to stosowaniem zbyt agresywnych środków myjących i prowadzić może do przesuszenia skóry, a także zwiększenia jej podatności na czynniki patogenne. Taki stan rzeczy sprzyja również powstawaniu ciemieniuchyi.

CIEMIENIUCHA – OBJAWY

Charakterystycznym objawem schorzenia, jakim jest ciemieniucha są drobne, szarożółte strupki i łuski w okolicach owłosionej skóry głowy (zwłaszcza w pobliżu ciemiączka – stąd nazwa). Obserwowana jest również ciemieniucha na brwiach. Łuski często występują w skupiskach, które zlewają się z czasem w jedną, twardą skorupę. Pierwsze objawy ciemieniuchy pojawiają się zwykle w okolicach 4-8 tygodnia życia, jednak często można zaobserwować ją nawet u dzieci w wieku przedszkolnym. Wtedy, zwykle ma to związek z nadwrażliwością organizmu na niektóre alergeny, jak np. nabiał. Jeżeli pomimo wdrożonego leczenia ciemieniucha twarzy u niemowlaka nawraca – może to świadczyć o problemie, jakim jest łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) lub atopowe zapalenie skóry (AZS) i wymagać specjalistycznej diagnostyki . Warto zaznaczyć, że zmiany określane jako ciemieniucha nie są dla dziecka bolesne i nie powodują u niego żadnego dyskomfortu.

CIEMIENIUCHA A ŁOJOTOKOWE ZAPALENIE SKÓRY

Łojotokowe zapalenie skóry jest diagnozowane u większości noworodków i niemowląt. Choć stanowi problem estetyczny, nie jest bezpośrednim zagrożeniem dla prawidłowego rozwoju malucha.

Na powstawanie zmian o charakterze łojotokowym narażone są przede wszystkim dzieci, u których zdiagnozowane zostało atopowe zapalenie skóry, a także niemowlęta karmione piersią. Ma to związek z przedostawaniem się do ich organizmu wraz z mlekiem matki jej androgenów, które stymulują do nadmiernej pracy obecne w skórze dziecka gruczoły łojowe. Kolejnym czynnikiem, zdającym się mieć wpływ na występowanie zmian, jest obecność grzybów z gatunku Candida albicans w organizmie niemowlęcia. Oprócz ciemieniuchy u dzieci z łojotokowym zapaleniem skóry obserwuje się także:

• rumieniowate, łuszczące się wykwity,
• pęknięcia naskórka,
• grudki przymieszkowe,
• nadżerki.

Zmiany głównie występują w okolicach fałdów, na kończynach dolnych (zwłaszcza w miejscu przylegania pieluszki) oraz na owłosionej skórze głowy, choć czasem nabierają one charakteru uogólnionego. Łojotokowe zapalenie skóry niemowląt największe objawy daje w pierwszych tygodniach życia, choć zdarza się, że nawroty choroby obserwowane są nawet u 2-3-letnich dzieci . Ze względu na fakt, iż jest to choroba przewlekła, z okresami nawrotów, konieczne jest nie tylko doraźne leczenie objawów, ale również stosowanie odpowiedniej profilaktyki (w tym prawidłowych zasad higieny). W ten sposób można ograniczyć ryzyko nawrotów i konieczność stosowania specjalistycznych preparatów farmaceutycznych.

CO NA CIEMIENIUCHĘ?

Wiele rodziców zastanawia się, co na ciemieniuchę sprawdzi się najlepiej? Jak się pozbyć ciemieniuchy i wyleczyć skórę maluszka?

Jak się pozbyć ciemieciuchy? Jeżeli została zauważona zbyt późno i łusek jest dużo lub też wytworzyła się twarda skorupka na powierzchni głowy dziecka, warto zastosować specjalistyczne preparaty dostępne w aptekach, jak np. Emolium na ciemieniuchę. Ma on formę wygodnego żelu, który dzięki zawartości takich składników jak kwas laktobionowy, hialuronian sodu oraz prebiotyk Biolin nie tylko skutecznie stymuluje naturalne procesy złuszczania się naskórka, ale również zmiękcza zmiany i nawilża skórę, a ponadto wspiera jej naturalną barierę ochronną. Nakłada się go na co najmniej pół godziny przed kąpielą, a następnie delikatnie wyczesuje skórę głowy dziecka miękką szczoteczką.

Stanowczo odradza się stosowanie szamponów przeciwłupieżowych, ze względu na obecność silnych detergentów, które mogą podrażniać skórę niemowlęcia.

Jeżeli zmian na skórze dziecka jest niewiele, także w takich sytuacjach powinniśmy sięgnąć po żel na ciemieniuchę Emolium. Należy go nanieść poprzez masaż na głowę dziecka i pozostawić na kilka minut, a następnie delikatnie usunąć poprzez wyczesywanie miękką szczoteczką. Lipidy zawarte w preparacie powodują stopniowe rozmiękczanie łusek, co umożliwia ich usunięcie bez ryzyka uszkodzenia obecnego pod nimi naskórkai. Ważne, by po zabiegu umyć głowę dziecka delikatnym szamponem i nie pocierać jej zbyt mocno, by nie uszkodzić naskórka. Pamiętajmy, że profilaktyka jest o wiele lepsza niż późniejsze leczenie.

Systematyczne zabiegi, a także stosowanie odpowiedniej profilaktyki, w tym m.in. nieprzegrzewanie dziecka (zwłaszcza w okresie letnim) czy regularne czesanie skóry głowy są zwykle wystarczające, by ostatecznie wyeliminować problem jakim jest ciemieniucha u niemowlaka.

Artykuł sponsorowany.
SAPL.EMO.20.04.0453

Źródła medyczne:
1. Sharon Trotter, Pielęgnacja skóry noworodka, https://emp0pwn0cdn0blob0kipzwl0prod.static-osdw.pl/kipzwladdons/adab6ef1/fragmenty_tekstu_231020100.pdf, dostęp online (05.03.2020).
2. Jolanta Pietrzak, Problemy zdrowotne noworodków i niemowląt w praktyce lekarza rodzinnego, http://www.osw.dabrowa.pl/wp-content/uploads/2018/02/WWRPubProblemyzdrowotne.pdf, dostęp online (05.03.2020).
3. Aleksandra Buczek, Dominika Wcisło-Dziadecka, Katarzyna Sierant, Ligia Brzezińska-Wcisło, Co nowego w etiologii i terapii łojotokowego zapalenia skóry, Post N Med 2018; XXXI(1A): 49-54, http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2018/07/pnm_2018_01A_049-054.pdf, dostęp online (05.03.2020).