Warszawa

Tajemnicza „Metoda Tomatisa”
Warszawa Inne

Tajemnicza „Metoda Tomatisa”

Wpis archiwalny

Czy uważasz, że Wasze dziecko jest niegrzeczne? Czy pani w szkole powtarza, że Wasza pociecha w ogóle się jej nie słucha? Czy zdarza Wam się powtarzać to samo polecenie kilka razy, a mimo to i tak dziecko wykonuje je nieprawidłowo? A może Wasz kochany skarb nie jest w stanie skupić się nad zadaniem dłużej niż kilka minut? Chodzi rozkojarzony? Często zmienia mu się nastrój? Ma problemy z grafomotoryką? Łatwo wpada w gniew? Ma problemy z werbalizacją potrzeb? Nie lubi uczyć się języków obcych?


Jeśli na kilka z powyższych pytań odpowiecie twierdząco, możecie być niemal pewni, że Wasze dziecko ma problemy z tzw. uwagą słuchową. Terapeuci Gabinetu Wczesnej Interwencji Terapeutycznej w Warszawie www.tomatis.warszawa.pl wyjaśnią, czym jest uwaga słuchowa.


W ogromnym skrócie możemy powiedzieć, że uwaga słuchowa to zdolność dziecka do właściwej interpretacji bodźców dźwiękowych. Jeśli ta zdolność jest zaburzona, dziecko nie jest w stanie właściwie hierarchizować i interpretować kierowanych do niego komunikatów, co niesie ze sobą fundamentalne skutki dla jego zachowania i rozwoju.


Wielu psychologów i pedagogów od dawna podejrzewało, że ucho odgrywa ogromną rolę w rozwoju osobowościowym człowieka, ale dopiero na początku lat 50 ubiegłego wieku kompleksowo tą problematyką zajął się francuski profesor otolaryngologii Alfred Tomatis. Poświęcił on znaczną część swej kariery na badanie relacji między uchem a głosem, a szerzej – na badanie związków między słyszeniem a komunikowaniem się. Jego odkrycia zostały potwierdzone w laboratorium fizjologicznym na Sorbonie i w roku 1957 i 1960 przedstawiono je Akademii Nauk i Akademii Medycznej w Paryżu. Z czasem procedury treningowe oparte na badaniach profesora Tomatisa oraz cały zespół zachowań terapeutycznych, które opracował, nazwane zostały stymulacją audio-psycho-lingwistyczną (SAPL), bądź w skrócie – metodą Tomatisa.

 

Terapia i wykorzystywane w niej procedury bazują na wielu koncepcjach tego, jak rozwija się istota ludzka, w jaki sposób przetwarza informacje, komunikuje się ze sobą i z innymi, oraz w jaki sposób się uczy.


Ustaliliśmy już więc, że Wasze dziecko źle się zachowuje, bo jest po prostu niegrzeczne (albo tak przynajmniej niektórzy starają się Wam wmówić). Ale co to znaczy, że dziecko jest „niegrzeczne”...? Współczesna pedagogika unika tego typu kwantyfikatorów i szuka podłoża problemu, oraz narzędzi do jego wyeliminowania. Sam opis zespołu zachowań dziecka to zbyt mało, żeby określić je tylko jednym słowem.


Kwestia „posłuszeństwa”, a więc oczekiwanej reakcji werbalnej lub niewerbalnej na komunikat, znalazła się po wielu latach badań także w sferze zainteresowań naukowców i specjalistów zajmujących się terapią uwagi słuchowej, nazywanej popularnie „Metodą Tomatisa”.


Podstawowe założenie metody Tomatisa stanowi rozróżnienie pomiędzy słuchaniem a słyszeniem. Słyszenie jest prostą, pasywną percepcją dźwięku, niewymagającą naszego świadomego zaangażowania. Słuchanie natomiast to aktywny proces, umiejętność, pragnienie i intencja skupiania uwagi na dźwięku, który chcemy zanalizować, przetworzyć. Zaburzenia słuchania są ściśle powiązane z procesami zachodzącymi w ośrodkowym układzie nerwowym, jednak ich deficyty mogą wynikać nie z organicznych uszkodzeń tych okolic, lecz z nieprawidłowego funkcjonowania pewnych struktur. Słuchanie jest zdolnością, która może ulegać zaburzeniom, zostać utracona, ale również odzyskana.

 

Słuchanie jest umiejętnością używania zmysłu słuchu świadomie i uważnie w celu uczenia się i komunikowania, bez zakłóceń emocjonalnych. Słuchanie to zdolność adaptacji do otoczenia, gotowość na dostępność dla informacji z zewnątrz. Wreszcie ucho i głos są powiązane z funkcjonowaniem psychicznym, a zatem wpływanie na nie poprawia funkcjonowanie poznawcze i psychiczne osoby.

 

Słuchanie jest więc funkcją kognitywną wysokiego szczebla, która wiąże się z umiejętnością zarządzania emocjami. To więcej niż słyszenie, czyli pasywne przyjmowanie dźwięku, zależne tylko od sprawnego układu słuchu. Kiedy informacja sensoryczna przekazana przez ucho zostaje źle zinterpretowana, słuchanie zostaje zakłócone. A może zostać ono zakłócone na przykład wtedy, gdy bodziec dźwiękowy dociera do układu przedsionkowego najpierw poprzez drogę kostną, a nie powietrzną. Tak się dzieje w przypadkach dzieci nadwrażliwych, a taka nadwrażliwość skutkuje zaburzeniami koncentracji, uwagi, oraz problemami z orientacją.

 

Zaburzenia słuchania skutkują problemami nie tylko z rozróżnianiem, lokalizowaniem dźwięku w przestrzeni i lateralizacją słuchową, ale także z utratą umiejętności izolowania przekazu dźwiękowego z otaczającego tła, czyli hałasu i innych dystraktorów. W takiej sytuacji osoba czuje się wystawiona na natłok informacji, które otrzymuje z różnym stopniem zniekształcenia. Zrozumienie przekazu wymaga wtedy dużego wysiłku, prowadzi do błędów, narastającego zmęczenia oraz – ostatecznie – wycofania. Wtedy środowisko zaczyna być odczuwane jako źródło problemów. W takich warunkach cierpią uwaga i pamięć, gdyż mózg ma zaledwie dwie sekundy na podjęcie decyzji, którą informację przechować. W natłoku informacji zbędnych i nieprzefiltrowanych, mózg nie jest w stanie tego robić, pojawiają się więc problemy z pamięcią krótkotrwałą, z kodowaniem informacji i ich odtwarzaniem.


Metoda Tomatisa szczególnie zalecana jest w przypadku takich problemów jak:

Zaburzenia uczenia, takie jak: dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia, dysortografia
Istnieje szeroka gama trudności szkolnych określanych wspólną nazwą specyficznych trudności szkolnych. Znaczna ilość dzieci (od 9 do 14%) doświadcza tych trudności. Nie można ich w żaden sposób wyjaśnić brakiem inteligencji, ani niesprzyjającymi warunkami ekonomicznymi, czy też problemami natury psychologiczno-emocjonalnej. Trudności te mają podłoże neurobiologiczne i cywilizacyjne, zakłada się, że są one rezultatem zbyt szybkiego tempa życia, niezwykle gwałtownego rozwoju technologicznego i związanego z nim nadmiaru bodźców, atakujących umysł dziecka. Jednym z ważnych czynników w rozwijaniu się trudności w uczeniu się jest brak świadomości odpowiednio artykułowanego lub fizycznego gestu. To prowadzi do zaburzenia pamięci krótkotrwałej, będącej warunkiem wstępnym normalnego procesu uczenia się. Zaburzenia dotyczą dysleksji w zakresie umiejętności czytania, dysgrafii w pisowni, dyspraksji w planowaniu i koordynacji wyuczonych ruchów, dysfazji w języku mówionym i dyskalkulii w opanowaniu matematyki.

 

Metoda Tomatisa oddziałuje na plastyczność połączeń nerwowych, odpowiedzialnych za dekodowanie i analizę dźwięków, ale także za motorykę, równowagę i koordynację, pomagając w rozwijaniu strategii kompensacji, w przypadku problemów w nauce i w języku. Żadna znana metoda nie jest w stanie całkowicie wyeliminować tych problemów, jednak trening uwagi słuchowej metodą Tomatisa pozwala zapanować nad nimi i skutecznie sobie z nimi radzić w życiu codziennym.

 

Zaburzenia koncentracji i uwagi, m.in. w ADHD
Uwaga jest zdolnością do wybierania i zachowania w świadomości dowolnej myśli lub wydarzenia ze świata zewnętrznego. Zakłócenia uwagi dotyczą dzieci i dorosłych, którzy nie potrafią skupić się przez czas niezbędny do wykonania określonej pracy, nawet jeśli ta praca nie wymaga wielkiego wysiłku intelektualnego i ma charakter czynności rutynowej lub nawykowej (np. sprawdzanie wyników lub przepisywanie). Szczególnym typem uwagi jest jej podzielność (zdolność zbierania informacji z kilku źródeł lub umiejętność wykonywania wielu czynności na raz). Ten tryb uwagi wymaga większego wysiłku na płaszczyźnie kognitywnej, a jej zaburzenia mogą być źródłem poważnych trudności a nawet cierpień dziecka w sytuacjach szkolnych. Co więcej, z racji ogólnego oddziaływania na pobudzenie mózgowe (mówimy o rozbudzeniu korowym), metoda Tomatisa może mieć bardzo pozytywny wpływ na selektywność uwagi. Efekt Tomatisa bazujący na elektronicznym bramkowaniu dźwięków powoduje kontrast dźwiękowy, którego zadaniem jest utrzymanie mózgu w stanie pobudzenia. Celem tego działania jest wsparcie rozwoju automatycznych mechanizmów wykrywania zmian, co w efekcie wzmacnia uwagę selektywną.

 

Zaburzenia emocjonalne, m.in. obniżona samoocena, nadmierna lękliwość, nieradzenie sobie ze stresem. Stymulując mózg, wysyłamy mu informacje sensoryczne, które nas dynamizują lub odprężają. Ponieważ ucho jest najważniejszym kanałem przekazu informacji sensorycznych w ludzkim ciele, łatwo zrozumieć jego kluczową rolę w stymulacji mózgu. Aktywizacja ta może być niewystarczająca w przypadku uruchomienia przez nas mechanizmów obronnych. Mechanizmy te mogą być uruchamiane  w przypadku jednorazowego wydarzenia o charakterze traumatycznym, zwanym szokiem emocjonalnym. Mózg ma także tendencję do tworzenia takich form obrony, gdy jest poddawany presji wewnętrznej. Może to być przypadek osób zmuszonych do stawienia czoła zmianom rytmu życia, zwiększaniu odpowiedzialności, braku wsparcia rodzinnego lub presji społecznej. Metoda Tomatisa oddziałuje na system limbiczny (środkową część mózgu), z którym połączony jest system słuchowy.

 

Sfera ta jest odpowiedzialna między innymi za mechanizmy emocjonalne, pamięć i uczenie się. Ponadto, jeden z organów ucha środkowego zwany ślimakiem odgrywa rolę „ładowarki” korowej. Oddziałując na system limbiczny i przednią część kory mózgowej metoda Tomatisa przyczynia się do regulacji zakłóceń emocjonalnych takich jak depresja czy stany lękowe. Ma ona także wpływ na bezpośrednie i skuteczne złagodzenie stresu. Zaburzenia porozumiewania się, tj. jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy, SLI
Wszelkie zbyt uporczywe zakłócenia słuchu mogą doprowadzić do całkowitej utraty woli słuchania, co z kolei może doprowadzić do utraty pragnienia komunikowania z powodu poddania się lub braku wiary w swoje możliwości wynikające z trudności w jego skutecznej realizacji. Prawidłowe słyszenie nie musi wcale oznaczać prawidłowego słuchania. Słuchanie zawsze cechuje rzeczywista wola komunikowania się oraz poziom percepcji i interpretacji otrzymanej informacji dźwiękowej. Ocenia się je poprzez jakość wykorzystania naszego słuchu, a nie poprzez poziom jego wrażliwości. Pomimo tego, że termin „zakłócenia komunikacyjne” ma bardzo ogólny charakter, a trudności w komunikowaniu mogą mieć różne powody, to poważny odsetek problemów w komunikowaniu ma swą genezę w zakłóceniach związanych z funkcją słuchania. Trudności w komunikowaniu się mogą przybierać bardzo różnorodne formy. Mogą się one objawiać na przykład w postaci niezdolności do zaakceptowania neutralnych dźwięków z otoczenia: np. klakson samochodowy, trzaśnięcie drzwiami, podniesione głosy w restauracji czy też głos kolegi z pracy, rodziców lub przyjaciół, które w przypadku zaburzeń funkcji słuchania są postrzegane jako agresywne. W niektórych przypadkach niemożliwym będzie użycie własnego głosu jako prawdziwego narzędzia komunikacji, spowodowane brakiem opanowania jego elementów prozodycznych: intonacji, fleksji, rytmu, akcentu itd. Głos będzie wówczas postrzegany jako zimny, agresywny lub pozbawiony wszelkiej ekspresji dla odbierającego go rozmówcy. Pracując nad recepcją i emisją dźwięku metoda Tomatisa wpływa skutecznie na komunikację werbalną.

Globalne zaburzenia rozwojowe, m.in. zespół Aspergera
Są to poważne zaburzenia pojawiające się we wczesnym dzieciństwie, charakteryzujące się opóźnieniami i odchyleniami w rozwoju zdolności do interakcji społecznych, rozwoju funkcji poznawczych oraz często w umiejętnościach komunikowania się. Połączenia nerwowe łączące ucho z mózgiem składają się ze specyficznych neuronów (zarówno sensorycznych jak i motorycznych) nazywanych „neuronami lustrzanymi”, które odgrywają znaczącą rolę w budowie świadomości społecznej, czyli zespołu procesów pozwalających przydzielać danej osobie intencje, myśli, a nawet zrozumieć jej stan emocjonalny. Oddziałując na połączenia nerwowe, metoda Tomatisa może okazać się pomocna zarówno w podnoszeniu zdolności komunikowania się jak i wzmacnianiu jakości naszych relacji społecznych. Metoda Tomatisa wykazuje swoją skuteczność pomagając osobom cierpiącym na zaburzenia autystyczne oraz zachowania z nimi kojarzone (na przykład zespół Aspergera). Istnieje wiele sposobów przychodzenia z pomocą w przypadku osób z tego typu zaburzeniami. Należy przy tym pamiętać, że metoda Tomatisa jest metodą wspomagającą i nie może być traktowana jako wyłączna do zastosowania w skrajnych przypadkach.

 

Problemy psychomotoryczne
Trudności psychomotoryczne to najczęściej opóźnienia w wykonywaniu gestów, których przyswajanie i koordynacja nie wymagają wyjaśnień kulturowych, ani też nie muszą być nauczane w procesie edukacji, lecz nabywane są niejako naturalnie z czasem (na przykład: chodzenie, bieganie, skakanie, wystukiwanie rytmu stopą lub palcami). Ich przeciwieństwem są gesty odnoszące się do praksji, które opanowuje się kulturowo (na przykład: jedzenie przy pomocy sztućców). Trudności psychomotoryczne dotyczą więc wykonywania gestów mających charakter ogólny. Dzieci z tego typu trudnościami są niezdolne do koordynacji ruchów rąk i nóg w trakcie pływania i zabaw ruchowych, bardzo często biegają w nieskoordynowany sposób, mają problem z utrzymaniem równowagi stojąc na jednej nodze lub schodząc po schodach. Zaburzenia koordynacji powiązane są z zaburzeniami dyslektycznymi. Wbrew powszechnemu przekonaniu ucho nie jest tylko organem zmysłu odbierającym dźwięki. Odgrywa ono również ważną funkcję motoryczną dzięki organowi ucha wewnętrznego zwanego przedsionkiem. Rolą przedsionka jest nadzorowanie mechanizmów równowagi. Oddziałując bezpośrednio na przedsionek metoda Tomatisa oddziałuje bezpośrednio na napięcie mięśniowe, a tym samym na utrzymanie postawy, pozwala też pokonywać problemy z lateralizacją. Ponadto, łącząc się z wieloma innymi ośrodkami mózgu, system przedsionkowy odgrywa ważną rolę  w mechanizmach rytmu i koordynacji. W rezultacie Metoda Tomatisa może skutecznie wpływać na eliminację trudności w koordynacji ruchów i utrzymania rytmu. Wreszcie, łączący się z korą mózgową przedsionek jest silnie powiązany ze zdolnością przemieszczania się w przestrzeni oraz tworzeniem schematu własnego ciała. Dlatego polem zastosowania metody Tomatisa są również zakłócenia w przestrzeni i schemacie cielesnym

 

Przyswajanie języków obcych
Z racji tego, że każdy język ma swój własny kod, język ojczysty może się stać hamulcem w nauce języka obcego, który nie zawiera elementów dźwiękowych przyswojonych we wczesnym dzieciństwie. Tymczasem język jest przede wszystkim muzyką, to znaczy zespołem specyficznych rytmów  i dźwięków. Te rytmy i dźwięki stanowią podstawowy substrat dźwiękowy, na który nakładają się pozostałe elementy językowe (leksyka, syntaksa i semantyka). Celem metody Tomatisa jest danie możliwości rzeczywistego przyswojenia rytmu, dźwięków i melodii danego języka, pozwalając uchu na skuteczne dostosowanie się do nich w celu dokonania ich analizy i reprodukcji każdej osobie, która tego potrzebuje. Badania prowadzone w Skandynawii, Stanach Zjednoczonych oraz w Japonii dowiodły, że grupy badane (stosujące metodę Tomatisa do facylitacji procesu akwizycji językowej) potrzebowały od 25% do 35% mniej czasu na przyswojenie tego samego materiału, co grupy pracujące bez sprzętu i bez wsparcia metody Tomatisa.

 

Słuch angażuje 90 % informacji sensorycznych, działa więc ono jako system  integracji sensorycznej, dlatego metoda ułatwia:
- komunikację i werbalizację potrzeb i emocji
- procesy uczenia się, koncentrację i uwagę
- rozwój osobisty, rozwój zachowań i kontrolę emocji
- pracę na ciałem, postawą, głosem, orientacją przestrzenną
- naukę języków obcych i procesy pamięciowe

 

Ludzkie ucho odpowiada za funkcję ożywiania procesów korowych. Ucho musi być stymulowane, by móc ożywiać mózg i ciało. Dźwięk jest konieczny do naszego osobistego spełnienia. Im dźwięk jest bogatszy w harmonię o wysokiej częstotliwości, tym głębsze i bardziej zauważalne będą efekty stymulacji. Pod wpływem systematycznych sesji słuchowych, spójność przekazów przesyłanych do mózgu zostaje zharmonizowana. W wyniku tego reakcje motoryczne są zauważalnie mniej chaotyczne, stają się bardziej płynne i lepiej zorganizowane. Dlatego trening słuchowy metodą Tomatisa pozwala eliminować zaburzenia motoryczne i problemy z grafomotoryką.

 

Najbardziej widoczne rezultaty, o których rodzice najczęściej informują rodzice, dotyczą polepszenia:
- koncentracji
- rozumienia
- czytania
- zdolności do komunikowania się
- wyrażania się ustnego i pisemnego
- przyswajania języków obcych
- precyzji gestów
- szybkości
- punktualności
- poczucia rytmu
- poczucia autonomii i niezależności
- ogólnego zachowania (spokój, otwartość, wyciszenie)
- jakości głosu (mówionego i śpiewanego)

 

Więcej informacji mogą Państwo znaleźć na stronie internetowej warszawskiego gabinetu Wczesnej Interwencji Terapeutycznej  www.tomatis.warszawa.pl 

Wczesna Interwencja Terapeutyczna
Warszawa-Międzylesie
placówka posiada III, najwyższy stopień certyfikacji,
przyznany i rekomendowany przez
Tomatis Developpment w Luksemburgu
info@tomatis.warszawa.pl
www.tomatis.warszawa.pl 
www.logopeda-warszawa.pl
tel. 604 28 81 11

 

Organizator:

Wczesna Interwencja Terapeutyczna

Wydarzenia w Warszawie

Przeczytaj również

Warto zobaczyć