Współczesne czasy, ciągłe zmiany na rynku pracy, nieustanny pęd za karierą i sukcesem nie ułatwiają podjęcia decyzji zawodowej u młodych ludzi. Dzisiaj wybór zawodu nie jest już tylko jednorazowym aktem, ale jest procesem rozwojowym trwającym przez dłuższy okres czasu. Tak naprawdę jest to ciąg decyzji, które podejmuje człowiek w trakcie swojego życia.

Pierwszą ważną decyzję zawodową musi podjąć uczeń, który kończy gimnazjum. Wraz z wyborem szkoły ponadgimnazjalnej musi niejako zaplanować swoją przyszłą ścieżkę kariery. Jednak jak się okazuje tendencje do wyboru zawodu pojawiają się już we wczesnym dzieciństwie. Z czasem rozwijają się i dojrzewają wraz ze wzrostem i dojrzewaniem człowieka. Niestety często młodzi ludzie podejmują decyzje w ostatniej chwili, nie kierując się swoimi pragnieniami, ale idąc ślepo za tłumem i ulegając naciskom społecznym. Mało kto podchodzi do wyboru zawodu w sposób racjonalny wybierając optymalne dla siebie rozwiązanie. Bardzo ważna jest rola wychowania, a więc przygotowania młodego człowieka do wyboru zawodu.

Stanowisko rozwojowe w kształtowaniu swojej ścieżki kariery prezentują między innymi E. Ginzberg i D. Super. Teoria rozwoju zawodowego według E. Ginzberga wygląda następująco:

I. Okres fantazji (10-11 lat) – tutaj dziecko zaczyna orientować się w świecie zawodów i marzyć o swojej przyszłości. Najczęściej dzieci chcą być lekarzami, strażakami, policjantami, a więc osobami z którymi mają do czynienia w codziennym życiu.

II. Okres próbny (11-16 lat) i podokresy:
- zainteresowań
- zdolności
- wartości
- przejściowy

W tym czasie ujawniają się szczególne zainteresowania i zdolności młodych ludzi. Dzieci lubią spędzać czas w określony sposób, który daje im radość i satysfakcję. Jest to jednak okres przejściowy, który łączy się z burzą hormonalną właściwą dla okresu dojrzewania. Przez to nastolatkowie są niestabilni i często zmieniają obiekt swoich pasji.

III. Okres realistyczny (17-18 lat) i podokresy:
- eksploracji
- krystalizacji
- specyfikacji

To czas w którym kształtują się ostateczne preferencje, co do przyszłego zawodu. Warto jednak zwrócić uwagę, że są one możliwe tylko wtedy, kiedy dziecko dobrze siebie zna. Wie czego chce, jakie są jego mocne i słabe strony oraz jak widzi siebie w przyszłości. Brak samopoznania uniemożliwia proces samorealizacji.

Podobną teorię, jednak dużo bardziej rozbudowaną przedstawia D. Super. Wydziela on 5 stadiów życia zawodowego, które trwają właściwe do śmierci.

I etap – WZROST (od urodzenia do 14 r.ż.)  z podokresami:

- fantazji (4-10 r.ż.),
- zainteresowań (11-12 r.ż.),
- możliwości (13-14 r.ż.).

Jest to czas, kiedy dziecko wytwarza obraz siebie w relacji z innymi ludźmi. Zaczyna poznawać siebie, kształtuje swoje poglądy oraz rozwija zainteresowania. Zaczyna także orientować się w świecie pracy.

II etap - POSZUKIWANIE (15-24 r.ż.) i podokresy:

- wstępny (15-17 r.ż.),
- przejściowy (18-21 r.ż.), 
- prób (22-24 r.ż.).

Na tym etapie młodzież szuka i próbuje swoich sił w różnych dziedzinach. Jest to czas intensywnych poszukiwań swojego miejsca w życiu zawodowym. Głównym zadaniem młodego człowieka w tym okresie jest zbadanie świata pracy i ustalenie własnych preferencji zawodowych.

III etap – ZAJĘCIE POZYCJI (25-44 r.ż.) i podokresy:

- doświadczenia (25-30 r.ż.),
- zdobywania (31- 44 r.ż.).

Jest to czas, w którym człowiekrozpoczyna swoją właściwą pracę zawodową. W tym momencie najważniejsze jest zajęcie pozycji w preferowanym i odpowiednim polu zawodowym. Przez ten okres czasu mają miejsce przeróżne próby zdobywania coraz to lepszych pozycji zawodowych, aż do osiągnięcia maksymalnych w danym zawodzie.

IV etap – STATUS QUO (45-64 r.ż.).

Na tym etapie najważniejszym staje się utrzymanie tego, co zostało osiągnięte.

V etap - SCHYŁEK (65 r.ż. i więcej) i podokresy:

- osłabienie (65-70 r.ż.),
- wycofanie się (71 r.ż. i więcej).

Jest to czas, w którym człowiek kończy swoją pracę zawodową i przechodzi na emeryturę. Następuje więc uwolnienie się od pracy i szukanie innych źródeł satysfakcji z życia.

Powyższa charakterystyka pokazuje, że dla D. Supera rozwój przebiega w czasie, jest ciągły i na ogół nieodwracalny. Koncepcja ta wydaje się być adekwatna do tego, co możemy zaobserwować dzisiaj. O wyborze zawodu decydują nie tylko czynniki indywidualne, ale równie ważne okazują się czynniki społeczne. Różne bodźce mają wpływ na kształtowanie się indywidualnej kariery zawodowej poszczególnych osób. Zarówno zainteresowania, jak i wartości, którym hołdujemy, a także wzorce w jakich zostaliśmy wychowani oraz środowisko w którym przyszło nam żyć wpływają na to, jak będzie przebiegać nasza kariera zawodowa. 

Literatura:
Bożena Wojtasik, Warsztat doradcy zawodu. Aspekty pedagogiczno-psychologiczne, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 1997.