Niemal 40% Polaków twierdzi, że w ich szkołach nigdy nie odbywały się zajęcia z zakresu edukacji seksualnej. 90% z nich chciałoby, żeby takie lekcje były prowadzone. W konferencji Jestem gotowy, żeby edukować – już teraz organizowanej 27 września przez Szkołę Wyższą Psychologii Społecznej w Warszawie wzięło udział niemal 300 nauczycieli i edukatorów seksualnych z całej Polski.

Brak lub niewystarczająca wiedza – jak być powinno?
Tradycyjnie pojmowana edukacja seksualna koncentruje się na potencjalnym ryzyku, które niesie ze sobą współżycie seksualne, takim jak nieplanowana ciąża czy choroby przenoszone drogą płciową. „To negatywne ukierunkowanie często przeraża młode osoby i nie jest trafne w odniesieniu do ich życia” – podkreśla ginekolog, prof. dr hab. n. med. Krzysztof Tomasz Niemiec.

Przekazywanie informacji o seksualności jest szczególnie istotne, ze względu na obniżający się wiek inicjacji seksualnej. 27% chłopców i prawie 17% dziewcząt do 15 roku życia odbyło już pierwszy kontakt seksualny. 

„Obowiązkowa, oparta na rzetelnej wiedzy edukacja seksualna w szkołach ma prowadzić do bardziej odpowiedzialnych decyzji, zapobiegania nieplanowanym ciążom i promocji zdrowia seksualnego” – mówi Tomasz Garstka z Porozumienia na Rzecz Edukacji Seksualnej.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w publikacji „Standardy edukacji seksualnej w Europie” postuluje wprowadzenie holistycznego modelu nauczania, który kładzie nacisk zarówno na zapobieganie zagrożenia związane z wczesnym rozpoczęciem współżycia jak i ukazującym seks jako ważny aspekt w życiu każdego człowieka.

Wiedzą jak uczyć
W odpowiedzi na potrzeby uczniów i nauczycieli Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej opracowała modelowe scenariusze lekcyjne z zakresu edukacji seksualnej. Materiały te są wartościowym źródłem

wiedzy i pomocą naukową dla nauczycieli, edukatorów seksualnych i psychologów.

77% młodych ludzi wskazało, że podczas zajęć w szkole chcieliby dowiedzieć np. jak ustrzec się przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, jak zabezpieczyć się przed niepożądana ciążą .  Równie ważnymi zagadnieniami są informacje o współżyciu seksualnym, nauka rozwiązywania konfliktów i budowania trwałych związków uczuciowych.

„Przygotowane scenariusze lekcyjne pozwalają przekazać młodzieży podstawowe informacje o seksualności. Traktują m.in. o inicjacji, roli antykoncepcji, pozwalają rozpoznawać ryzykowne zachowania seksualne i uczą o chorobach przenoszonych drogą płciową”– mówi Aleksandra Jodko, seksuolog ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. – „Konspekty opracowane są w nowoczesny i przyjazny sposób, pozwalający szybko przyswoić wiedzę. Zawierają np. propozycje ćwiczeń grupowych, prowadzenia dyskusji i tematy prac domowych”.  

Scenariusze lekcyjne można pobrać na stronie internetowej www.swps.pl

ciąg dalszy na drugiej stronie

ZDROWIE REPRODUKCYJNE MŁODZIEŻY (opracowanie: Anna Paszkowska)

PODSTAWOWE DANE STATYSTYCZNE

• Inicjacja seksualna
- Średni wiek inicjacji seksualnej dla chłopców: 18,06; dla dziewcząt: 18,83 (A)
- Wśród 17 i 18-latków: 40% chłopców i 31,9 % dziewcząt jest po inicjacji seksualnej (A)
- W populacji ogólnej średni wiek inicjacji seksualnej dla mężczyzn wynosi 18,1, dla kobiet 18,7; najniższy deklarowany wiek, w którym respondent odbył kontakt seksualny to 11 lat (A)

• Inicjacja przed 15 rokiem życia
o 27,3% chłopców i 16,8% dziewcząt do 15. roku życia odbyło kontakt seksualny (A)

• Partnerzy seksualni
- Odsetek osób po inicjacji seksualnej do 18 roku życia, które wskazały na
1. partnera seksualnego: 75,3% dziewcząt i 46,2% chłopców; 2-3 partnerów seksualnych: 22,6% chłopców i 15,7% dziewcząt; 4-5 partnerów: 8,5 % chłopców i 2,6% dziewcząt; więcej niż 5 partnerów: 17,3% chłopców i 3% dziewcząt (A)
o 9,1% chłopców i 8,3% dziewcząt przyznało, że zanim ukończyli 15 roku życia odbyli kontakt seksualny z osobą co najmniej 5 lat starszą od nich (A)

• Powody/ motywacja i okoliczności inicjacji
- Wśród chłopców najczęściej wymieniane powody inicjacji seksualnej: podniecenie seksualne (64,3 %), przyjemność (64,4 %) i ciekawość (60,6 %); dziewczęta wskazywały kolejno: miłość (78,7 %), podniecenie seksualne (50,2 %) i przyjemność (45,9 %). Pod wpływem chwili podjęło swój pierwszy kontakt seksualny 29% chłopców i 26% dziewcząt, 4% chłopców i 5% dziewcząt obawiało się, że straci partnera. 7% nie chciało odbyć stosunku, ale nie umiało odmówić (A)
- Pod wpływem alkoholu inicjację seksualną odbyło 11% chłopców i 4,3% dziewcząt (A)
- Pod wpływem presji rówieśników: 12,2% chłopców i 5,1% dziewcząt (A)
- Najczęściej wskazywane miejsce, gdzie nastolatkowie odbyli swój pierwszy kontakt seksualny to własny dom - 26% lub dom partnera - 31,5%, następnie dom kolegi/znajomego- 7%, samochód- 5,8% dziewcząt, chłopcy wskazywali na namiot - 7,8% , 5,3% dyskoteka/klub. Inne wskazywane miejsca (7,4%) to: hotel, działka, altanka, toaleta, wczasy, wakacje, wycieczka (A)
- Podczas pierwszego stosunku uczucie miłości towarzyszyło 63% mężczyzn i 88% kobiet, 7% mężczyzn deklaruje, że nie było zakochanych w swojej pierwszej partnerce, w przypadku kobiet mniej niż 2%  (A)

RYZYKOWNE ZACHOWANIA SEKSUALNE

• Kontakty seksualne bez zabezpieczenia
- Częstotliwość zabezpieczania poprzez użycie prezerwatywy: nigdy 7,9% dziewcząt i 8,3% chłopców; bardzo rzadko 8,5% dziewcząt i 4,4% chłopców; od czasu do czasu 7,9% dziewcząt i 7% chłopców; często: 15,8% dziewcząt i 14,1% chłopców; zawsze 55,9% dziewcząt i 58,5% chłopców (A)

• Kontakty seksualne pod wpływem substancji psychoaktywnych
- „Prawie 8 proc. dziewcząt przyznało, że miało niekontrolowane kontakty seksualne z rówieśnikami, będąc pod wpływem alkoholu” (C)

• Kontakty seksualne wymuszone przemocą
- 66% młodzieży nigdy nie było zmuszanych przez inną osobę do niechcianych zachowań seksualnych, odpowiednio 63% chłopców i 69% dziewcząt. 16%  młodzieży było zmuszanych do kontaktów wzrokowych i dotykowych o charakterze seksualnym wbrew ich woli, odpowiednio 12% chłopców i 21% dziewcząt. 18% młodzieży było zmuszanych kiedykolwiek do różnych form kontaktów seksualnych, w tym do stosunku seksualnego, odpowiednio 25% chłopców i 10% dziewcząt (B)

• Zmuszanie innych do kontaktów seksualnych:
- 25% badanych, odpowiednio 23% chłopców i 28% dziewcząt było zmuszanych do zachowań seksualnych, natomiast sami tego nie robili wobec innych. 8% nastolatków zarazem było zmuszanych jak i sami zmuszali inne osoby do niechcianych zachowań seksualnych, odpowiednio 14% chłopców i 3% dziewcząt. 4%  młodzieży zmuszało innych, natomiast sami nie mieli tego typu doświadczeń, odpowiednio 7% chłopców i 1% dziewcząt (B)

• Prostytucja/ sponsoring nieletnich:
- 1,4% uczniów II klas szkół ponadgimnazjalnych w tym 2,2% chłopców i 0,6% dziewcząt zadeklarowało, że kiedykolwiek świadczyło płatne usługi seksualne (A)
- Większość badanych niepełnoletnich osób prostytuujących się ma 16-17 lat (A)
- Drugą, co do wielkości grupą są osoby, które nie ukończyły 15. roku życia (A)
- Na pytanie: Czy kiedykolwiek respondent świadczył płatne usługi seksualne oraz czy byłby gotów to zrobić? 1,4% uczniów szkół ponadgmnazjalnych świadczyła kiedykolwiek płatne usługi seksualne, natomiast 2,4% zadeklarowało, że nie miało takich doświadczeń, ale byliby gotowi to zrobić (F)

• Korzystanie z usług agencji towarzyskich
- „Z usług agencji towarzyskich korzysta aż 20 procent nastolatków w wieku 15-17 lat. Zamawiają prostytutki na imprezy, urodziny, na oblanie zdanych egzaminów” (C)

Kontakt z pornografią:
- 77,5% uczniów II klas szkół ponadgimnazjalnych miało kontakt z pornografią w tym 9/10 chłopców (90,6%) i 2/3 dziewcząt (64,4%); kontakt z pornografią min. raz w miesiącu deklaruje 44,5% badanej młodzieży w tym 68,9% chłopców i 10% dziewcząt (B)

ANTYKONCEPCJA

• Stosowane metody antykoncepcyjne
- Podczas pierwszego kontaktu seksualnego prezerwatywy użyło 71,9% nastolatków, podczas ostatniego kontaktu seksualnego 56,4% nastolatków (A)

- Z pigułki antykoncepcyjne podczas inicjacji seksualnej skorzystało 15,6% młodzieży, podczas ostatniego kontaktu seksualnego 10%; 20% nastolatek aktywnych seksualnie stosuje pigułki antykoncepcyjne (A)
- Stosunek przerywany stosuje 20,6% badanych, głównie deklarują tę metodę dziewczęta 27,2% (A)

- Seks w trakcie miesiączki:
Jednym z dość często zadawanych pytań przez nastolatków, jest „Czy może dojść do zapłodnienia podczas stosunku w trakcie miesiączki?” pytanie to wynika z dość powszechnego przekonania, co do skuteczności metody kalendarzykowej opartej na wyznaczaniu dni płodnych kobiety (edukator Pontonu)

• Odsetek nastolatek w ciąży
- Według danych GUS: 1998 r. liczba porodów dziewcząt do 19. roku życia wyniosła 20 na 1000 urodzeń żywych; w 2001 r. 349 w tym 55 przez 14latki
i młodsze, 7 urodzeń było przez 13latki i jedno przez 12latkę. W 2001 r. 7% żywych urodzeń to porody nastolatek.
- Zgodnie z danymi GUS: w 2001 roku liczba żywych urodzeń przez 15-19latki wynosiła 2577, w 2004 r. 20617 żywych urodzeń w tym 4 tysiące dziewcząt, które nie ukończyły 17 lat; w 2009 r. 20606 żywych porodów wśród nastolatek do 19 roku życia.

• Pozostawanie dziecka przy matce
- Wśród nastoletnich ojców 10/24 rozważało aborcję (D)
- Na pytanie: Co byś zrobiła gdybyś zaszła w nieplanowaną ciążę? Co byś zrobił gdybyś spowodował nieplanowaną ciążę? 85,5% osób „zatrzymał(a)bym niemowlę przy sobie”, 3,1% „oddał(a)bym niemowlę do adopcji”, 10,6% „zdecydował(a)bym się na przerwanie ciąży”, 0,8% „umieścił(a)bym niemowlę w domu dziecka” (D)

EDUKACJA SEKSUALNA

• Potrzeba i oczekiwania Polaków dot. edukacji seksualnej
- Ponad 90% odpowiada twierdząco na pytanie „Czy Pana/i zdaniem w szkołach powinno się prowadzić zajęcia z wychowania seksualnego?”(A)
o Zdaniem ponad 77% badanych głównym celem zajęć powinna być nauka ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Dla większości badanych w wieku 15-17 lat ważnymi zagadnieniem były również: ochrona przed niepożądana ciążą, nauka szacunku dla płci przeciwnej, informacje o współżyciu seksualnym , nauka rozwiązywania konfliktów i budowania trwałych związków uczuciowych (A)

• Fakty dotyczące zajęć „Wychowanie do życia w rodzinie”
 

- Prowadzenie zajęć z edukacji
Odpowiedź na pytanie: „Czy edukacja seksualna była w jakiś sposób prowadzona w Twojej szkole?”: 39,6% - nie było wcale, 14,4% - tylko w SP, 16,3% tylko w gimnazjum, 9,1% tylko w LO/technikum, w SP i gimnazjum – 4,4%, w SP i LO/technikum – 1,3% (E).

- Treści edukacyjne

Treści, jakie były poruszane podczas zajęć WDŻ: 13,8%- budowa ciała swojej płci; 12,5%- wiedza o dojrzewaniu, 11,9%- wiedza o antykoncepcji, 11,5%- przekazywana wiedza nie dotyczyła edukacji seksualnej; 8,5%- informacje o ciąży, związkach, rodzinie; 8,2%- budowa ciała płci przeciwnej; 7%- wiedza nt. naturalnych metodach planowania rodziny; 6,9%- informacje o seksualności; 4,2%- wiedza nt. higieny intymnej, 1,2%- informacje o przemocy seksualnej i asertywności (E).
 

- Edukatorzy
Osoby prowadzące zajęcia WDŻ w szkołach: 24,1% katecheta/katechetka; 8% nauczyciel polskiego; 13,9% nauczyciel biologii; 9,5% nauczyciel historii/WOS, 13,1 pedagog; 5,8% przed-stawiciel firmy; 2% lekarz; 1% nauczycielka fizyki; 3% nauczyciel WFu; 1% nauczyciel informatyki; 1% nauczyciel nauczania początkowego; 2% nauczyciel matematyki; 1% nauczyciel chemii; 6% pielęgniarka; 4% psycholog; 1% teolog; 5% ksiądz; 5% seksuolog; 2% bibliotekarka (E).

A: Izdebski Z., Seksualność Polaków na początku XXI [w:] Studium badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012
B: The Baltic Sea Regional Study on Adolescents’ Sexuality (2004)
C: Izdebski Z., Gazeta Lubuska, 2011
D: Izdebski  Z., Niemiec T., Wąż K., (Zbyt)młodzi rodzice,  Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011
E: Raport Grupy Edukatorów Seksualnych “Ponton” Jak naprawdę wygląda edukacja seksualna
w Polsce?, 2009
F: Izdebski Z., Zagrożenia okresu dorastania, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2008