Czy uważasz, że wasze dziecko jest niegrzeczne? Czy pani w szkole powtarza, że wasza pociecha w ogóle się jej nie słucha? Czy zdarza wam się powtarzać to samo polecenie kilka razy, a mimo to i tak dziecko wykonuje je nieprawidłowo? A może wasz kochany skarb nie jest w stanie skupić się nad zadaniem dłużej niż kilka minut? Chodzi rozkojarzony? Często zmienia mu się nastrój? Ma problemy z grafomotoryką? Łatwo wpada w gniew? Ma problemy z werbalizacją potrzeb? Nie lubi uczyć się języków obcych?

Jeśli na kilka z powyższych pytań odpowiecie twierdząco, możecie być niemal pewni, wasze dziecko ma problemy z tzw. uwagą słuchową. Czym jest uwaga słuchowa? W ogromnym skrócie możemy powiedzieć, że jest to zdolność dziecka do właściwej interpretacji bodźców dźwiękowych. Jeśli ta zdolność jest zaburzona, dziecko nie jest w stanie właściwie hierarchizować i interpretować kierowanych do niego komunikatów, co niesie ze sobą fundamentalne skutki dla jego zachowania i rozwoju.

Wielu psychologów i pedagogów od dawna podejrzewało, że ucho odgrywa ogromną rolę rozwoju osobowościowym człowieka, ale dopiero na początku lat 50 ubiegłego wieku kompleksowo tą problematyką zajął się francuski profesor otolaryngologii Alfred Tomatis. Poświęcił on znaczną część swej kariery na badanie relacji między uchem a głosem, a szerzej – związków między słyszeniem a komunikowaniem się. Jego odkrycia zostały potwierdzone w laboratorium fizjologicznym na Sorbonie i w roku 1957 i 1960 przedstawiono je Akademii Nauk i Akademii Medycznej w Paryżu. Z czasem procedury treningowe oparte na badaniach profesora Tomatisa oraz cały zespół zachowań terapeutycznych, które opracował, nazwane zostały stymulacją audio-psycho-lingwistyczną (SAPL), bądź w skrócie – metodą Tomatisa.

Podstawowe założenie metody Tomatisa stanowi rozróżnienie pomiędzy słuchaniem a słyszeniem. Słyszenie jest prostą, pasywną percepcją dźwięku, niewymagającą naszego świadomego zaangażowania. Słuchanie natomiast to aktywny proces, umiejętność, pragnienie i intencja skupiania uwagi na dźwięku, który chcemy zanalizować, przetworzyć. Zaburzenia słuchania są ściśle powiązane z procesami zachodzącymi w ośrodkowym układzie nerwowym, jednak ich deficyty mogą wynikać nie z organicznych uszkodzeń tych okolic, lecz z nieprawidłowego funkcjonowania pewnych struktur. Słuchanie jest zdolnością, która może ulegać zaburzeniom, zostać utracona, ale również odzyskana. Niezdolność do słuchania może wynikać z przyczyn medycznych i społecznych, takich jak zapalenie ucha, uszkodzenie ciała, stres czy trauma. Wreszcie ucho i głos są powiązane z funkcjonowaniem psychicznym, a zatem wpływanie na nie poprawia funkcjonowanie poznawcze i psychiczne osoby. Bardzo ważna jest świadomość, że słuchanie jest umiejętnością używania zmysłu słuchu świadomie i uważnie w celu uczenia się i komunikowania. Słuchanie jest więc funkcją kognitywną wysokiego szczebla, która wiąże się z umiejętnością zarządzania emocjami.

Dlatego właśnie gdy interpretacja informacji sensorycznej przekazanej przez ucho zostaje źle zinterpretowana, słuchanie waszego dziecka zostaje zakłócone. W takim przypadku mówimy o zniekształconym słuchaniu. Owo zniekształcenie wiąże się z dysfunkcją lub osłabieniem pracy dwóch mięśni ucha środkowego, których rolą jest zapewnienie harmonijnego przekazu dźwięku do ucha wewnętrznego i dalej do mózgu. Kiedy przekaz sensoryczny zostaje zakłócony, mózg dziecka broni się poprzez uruchomienie mechanizmów, które zakłócają słuchanie. Zaburzenia słuchania skutkują problemami nie tylko z rozróżnianiem, lokalizowaniem dźwięku w przestrzeni i lateralizacją słuchową, ale także z utratą umiejętności izolowania przekazu dźwiękowego z otaczającego hałasu. W takiej sytuacji dziecko czuje się wystawione na natłok informacji, które otrzymuje z różnym stopniem zniekształcenia. Zrozumienie przekazu wymaga od niego ogromnego wysiłku, prowadzi do błędów, narastającego zmęczenia oraz – ostatecznie – wycofania. Wtedy środowisko zaczyna być odczuwane jako źródło problemów. W takich warunkach cierpią uwaga i pamięć. Za równowagę odpowiada przedsionek, część ucha wewnętrznego, która informuje mózg o najmniejszym ruchu ciała. Ucho jest więc zaangażowane w kontrolę postawy i zachowanie równowagi. Poprzez oddziaływanie na przedsionek, metoda Tomatisa umożliwia przywrócenie ciała do pionu poprzez zmianę pozycji.

Metoda Tomatisa bazuje na wielu koncepcjach na temat tego, jak rozwija się istota ludzka, w jaki sposób przetwarza informacje, komunikuje się ze sobą i z innymi oraz w jaki sposób się uczy. I właśnie w trakcie swych badań profesor Tomatis rozwinął metodę treningową, która umożliwia jednostce odzyskanie umiejętności analizy, koncentracji i pełnej komunikacji. Należy pamiętać, że dziewięćdziesiąt procent przekazów sensorycznych, które stymulują mózg, w tym ruch i dotyk, angażuje ucho. Działa więc ono jako system  integracji sensorycznej. Dzięki zastosowaniu narzędzi pedagogicznych, metoda działa jednocześnie na trzy podstawowe funkcje ucha, mianowicie na słuchanie, równowagę i dynamizowanie. Pod wpływem systematycznych sesji słuchowych, spójność przekazów przesyłanych do mózgu poprzez przedsionek zarówno ucha prawego, jak i lewego, zostaje zharmonizowana. W wyniku tego reakcje motoryczne są zauważalnie mniej chaotyczne, stają się bardziej płynne i lepiej zorganizowane. Dlatego trening słuchowy metodą Tomatisa pozwala eliminować zaburzenia motoryczne i problemy z grafomotoryką. Co więcej, przedsionek odgrywa fundamentalną rolę w integrowaniu rytmów zarówno muzyki, jak i języka obcego, dzięki jego skomplikowanej sieci połączeń  z mózgiem, przez co bardzo ułatwia akwizycję językową. 

Od pierwszych chwil życia dziecku towarzyszą różnego rodzaju dźwięki. Powodują one, że do jego systemu poznawczego docierają informacje ze świata zewnętrznego, na które może adekwatnie odpowiadać, a tym samym odnajdywać się i uczestniczyć w rzeczywistości. Ponadto wszelkie informacje dźwiękowe stymulują jego system poznawczy, pozwalając na jego rozwój i właściwe działanie. Być może z tego względu ludzie od wieków interesowali się, rozpoznawali i wreszcie starali się naśladować bodźce słuchowe, co w konsekwencji doprowadziło do rozwoju muzyki. Muzyka ma duże znaczenie w wielu dziedzinach życia, udowodniony jest także związek pomiędzy intensywnym słuchaniem muzyki a poprawą funkcjonowania pacjentów poddanych leczeniu.

Dlatego właśnie odpowiednio modyfikowana i filtrowana muzyka stała się podstawowym narzędziem pracy profesora Tomatisa, który składające się na nią częstotliwości wykorzystywał podczas terapii wielu dysfunkcji, do których należą:
- zaburzenia uczenia, takie jak: dysleksja, dyskalkulia, dysgrafia, dysortografia
- zaburzenia koncentracji i uwagi, m.in. w ADHD
- zaburzenia emocjonalne, m.in. obniżona samoocena, nadmierna lękliwość, nieradzenie sobie ze stresem
- zaburzenia porozumiewania się, tj. jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady wymowy, SLI
- globalne zaburzeniach rozwojowych, m.in. zespół Aspergera, autyzm, zespół Retta , zespół Turnera

Obecnie oprócz powyższych zaburzeń, metodę Tomatisa stosuje się w terapii takich dysfunkcji, jak:
- podwyższone napięcie i stany lękowe
- problemy z koncentracją i uwagą
- trudności szkolne i fobie szkolne
- dysfunkcje związane z motoryką dużą i małą
- dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia
- kłopoty z orientacją przestrzenną
- złe samopoczucie
- niska samoocena
- wady wymowy
- zakłócenia językowe
- zaburzenia afektywne
- zakłócenia psychomotoryczne
- trudności z nauką języków
- trudności w relacjach dziecko-rodzic
- problemy w rodzinach adopcyjnych
- zaburzenia emocjonalne

Biorąc pod uwagę fundamentalną rolę wpływu zmysłu słuchu na rozwój i funkcjonowanie człowieka,  metoda Tomatisa ułatwia:
• komunikację i werbalizację potrzeb i emocji
• procesy uczenia się, koncentrację i uwagę
• rozwój osobisty, rozwój zachowań i kontrolę emocji
• pracę na ciałem, postawą, głosem, orientacją przestrzenną
• naukę języków obcych i procesy pamięciowe

Wraz ze wzrostem świadomości rodziców i szybkim rozwojem nowoczesnych form wspomagania rozwoju dziecka, coraz więcej osób ze świata mediów, filmu, rozrywki i sztuki korzysta z treningu uwagi słuchowej nie tylko w celu eliminacji dysfunkcji, ale poprawieniu jakości i komfortu życia, kontroli emocji, czy wreszcie powrotu do równowagi. W krajach Europy Zachodniej jest to trend obserwowany już pod ponad 20 lat, obecnie obserwuje się go także w Polsce, o czym mogą świadczyć chociażby publiczne wypowiedzi znanych osób. Coraz więcej rodziców przechodzi wraz z dziećmi treningi uwagi słuchowej właśnie po to, żeby stać się bardziej dostępnym na informacje z zewnątrz i przezwyciężyć stres oraz zmęczenie.

Autorstwo:

Wczesna Interwencja Terapeutyczna

http://www.logopeda-warszawa.pl/