Czy dyscyplina i karanie to synonimy?

Słów „kara” i „dyscyplina” często używamy zamiennie, ale czy tak być powinno?  Stanowczo nie. Dyscyplina to ogół zabiegów wychowawczych, których celem jest wykształcenie u dziecka samodyscypliny. Uczy dziecko sztuki samokontroli, odpowiedzialności, zasad zachowania w towarzystwie dorosłych i rówieśników, a także tego, że warto jest najpierw pomyśleć, a potem zrobić. Prowadzi do wykształcenia ciepłych, pełnych miłości relacji między dzieckiem a rodzicami. 

Środki dyscyplinujące muszą być adekwatne do dziecięcych „wykroczeń” i wieku. Mają uświadomić dziecku, że jego złe zachowanie nie będzie nagradzane i pokazać, w jaki sposób powinno je zmienić. Środki te niekoniecznie muszą być tożsame z karami.

Czy w dzisiejszych czasach wypada dyscyplinować?

Nauka dyscypliny jest w dzisiejszych czasach tak samo aktualna jak kiedyś. Wielu rodziców odczuwa dyskomfort na myśl o dyscyplinowaniu swojego dziecka, jednak należy pamiętać, że ustalanie granic jest lepsze niż ich brak. Mądrze ustalone i konsekwentnie przestrzegane granice dają poczucie stałości i bezpieczeństwa, kluczowe dla rozwoju dziecka.

Niektórzy rodzice uważają, że skoro spędzają niewiele czasu ze swoim dzieckiem, to nie powinni trwonić ich na wprowadzanie reguł i zakazów. Nic bardziej błędnego! To od Was Drodzy Rodzice zależy wychowanie i rozwój Waszej pociechy. Wprowadzenie dyscypliny sprawi, że wspólne spędzane chwile staną się prawdziwą przyjemnością dla całej rodziny.

Etapy poznawania granic przez dziecko:

- testowanie przez dziecko znanych mu granic,
- próby dowiedzenia się co jeszcze jest dozwolone, a czego robić nie wolno,
- przyjęcie nowych granic.

Dekalog dyscyplinowania

1. Zapobiegaj problemom
Zadbaj o komfort swojego dziecka - zmęczone lub głodne dziecko na zakupach na pewno będzie marudzić, nie wymagaj więc od niego grzecznego zachowania.

2. Zasady i ograniczenia obowiązujące w rodzinie
Wytłumacz dziecku w sposób zwięzły i jasny i upewnij się, czy na pewno dobrze je zrozumiało.

3. Pozytywne sformułowanie zasad
Mów czego oczekujesz, a nie czego nie należy robić, np.: „lubię kiedy jesteś grzeczny”, zamiast „nie bądź niegrzeczny”; „miło by było, gdybyś posprzątał zabawki, zamiast „nie rób bałaganu”.

4. Jasna dyscyplina
Dziecko musi zrozumieć dlaczego zwracasz mu uwagę, aby w przyszłości zmienić swoje zachowanie.

5. Problem - zachowaj spokój
Wysłuchaj wyjaśnień dziecka i spróbujcie wspólnie wymyślić najlepszy sposób rozwiązania problemu.

6. Doświadczenie konsekwencji
Poznanie konsekwencji wynikających ze złego zachowania, np. jeżeli celowo zniszczyłeś swoje zabawki, to nie dostaniesz od razu nowych.

7. Szkodliwe konsekwencje
Najlepiej, jeżeli samo zastanowi się nad tym, jak mogłoby zadośćuczynić wyrządzoną szkodę – to nauczy je odpowiedzialności.

8. Klarowne i stanowcze komunikaty
Jeżeli dziecko jest niegrzeczne, jasno i zdecydowanie wytłumacz mu, czego od niego oczekujesz.

9. Budowanie poczucia własnej wartości
Pamiętaj, aby zawsze krytykować zachowanie („nie podoba mi się, że uderzyłeś brata”), a nie osobę („Ty chuliganie!”).

10. Rozmowa bez negatywnych emocji
Przeanalizujcie sytuację gdy emocje opadną. Tylko dzięki rzeczowej i spokojnej rozmowie będziecie mogli dojść do porozumienia.

Czy karanie jest negatywne?

Kara jest działaniem rodzica mającym zmusić dziecko do przestrzegania panujących zasad. Jednak czy rezultat jest pozytywny? Czy warto sprawiać cierpienie dziecku?

Zazwyczaj kara podkreśla zachowania niewłaściwe, nie pokazując pożądanych – nie uczy dziecka jak powinno zmienić swoje postępowanie. Jej skutki są mniej trwałe niż konstruktywnej dyscypliny, uczy właściwych działań tylko pod wpływem kontroli rodzicielskiej, nie wykształca więc dziecięcej samokontroli i odpowiedzialności za zachowanie.

Karanie za pomocą przemocy fizycznej i psychicznej pokazuje, że pożądany stan można osiągnąć za pomocą niewłaściwych środków, prowokuje chęć odwetu i wzbudza lęk przed karzącym rodzicem. Źle stosowane kary mogą przynieść wręcz odwrotne skutki – stosowanie przez dziecko przemocy wobec słabszych, kłamstwo, oszukiwanie dla ukrycia niewłaściwych zachowań, niechęć do przestrzegania reguł i uznawania autorytetów.

Żelazne zasady dyscypliny:

• nie karać za ciekawość świata i wypadki losowe, na które dziecko nie miało wpływu,
• nie karać za  zachowanie innych osób, np. niedopilnowanie siostrzyczki, która zniszczyła książeczkę,
• nie krzyczeć,
• nie stosować przemocy fizycznej ani psychicznej,
• nie karać, jeśli nie ma się pewności, że to dziecko zawiniło i zawsze przepraszać za pochopne oskarżenia,
• nie podważać i nie zmieniać decyzji drugiego rodzica.

Dyscyplinowanie jest częścią wychowania. Właściwie stosowane uczy dziecko, że są w życiu zasady, których należy przestrzegać, a za ich łamanie musi ponieść konsekwencje. Z drugiej strony pozwala zrozumieć, że prawdziwa troska o drugiego człowieka to również stawianie wymagań. Kochajmy więc nasze pociechy, okazujmy im miłość przede wszystkim przez ciepłe słowa, czułość, wspieranie. Pomagajmy im, ale nie zapominajmy, że mądre stosowanie dyscypliny wyjdzie im na dobre.

D.S.