Na początku nauki w szkole podstawowej dziecko przejawia głównie myślenie konkretne, a myślenie abstrakcyjne jest dopiero rozwijane. Nabywanie wiedzy odbywa się jednak w kontekście poznawania pewnych całości – kategorii, które porządkują elementy zgodnie z pewnymi regułami. Dzieci, które dopiero poznają dorosłe kategorie, poruszają się w tych „obcych światach” bardzo ostrożnie, zbierając dopiero informacje o podobieństwach, które stanowią, bądź też nie stanowią podstawy danej kategorii. Dlatego pomocna i cenna staje się technika wspomagająca pamięć, gdyż nieumiejętność zapamiętania egzemplarzy danej kategorii obiektów jest istotnym problemem dla dzieci.

Dorosły, formułując polecenie: „uzupełnij” albo: „podaj przykłady”, często nie zdaje sobie sprawy, że „oczywiste” powiązania pomiędzy rzeczami nie istnieją jeszcze w głowie siedmio czy ośmiolatka… Problem ujawnia się przy okazji realizacji tematów ze specyficznej dziedziny nauki – na przykład, gdy wymagamy od dzieci wyboru obiektów przyrodniczych, które nie są przez nie spotykane na co dzień.
Już od czasów starożytnych mnemotechniki były sprytnym sposobem na poszerzenie możliwości ludzkiej pamięci. Polegały one na powiązaniu nieznanego materiału ze znanym - na przykład wyobrażano sobie poszczególne części opowiadania jako elementy pomieszczenia znanego osobie zapamiętującej. Chcąc następnie odpamiętać historię, osoba opowiadająca ją wędrowała w swojej wyobraźni po poszczególnych kątach owego pomieszczenia, a w ten sposób trudniejsze do zapamiętania elementy abstrakcyjne (elementy opowiadania) były przez pamięć traktowane jako elementy konkretne (półki i szuflady), a zatem stawały się łatwiejsze do zapamiętania.

Obrazowym sposobem przedstawiania materiału dla dzieci ze szkoły podstawowej jest wspólne rysowanie wagoników pociągu – elementów, które chcemy pogrupować. Pociąg jako całość będzie naszą kategorią, dlatego możemy umieścić nad nim napis, na przykład: „Pociąg królów Polski”. Jeśli tylko zauważamy specyficzną sztywność myślenia w odniesieniu do poleceń, w których pojawiają się egzemplarze obiektów nieznanych dziecku „w grupie”, należy pomóc mu w dostrzeżeniu, iż takie powiązanie istnieje. Można stworzyć rysunek albo wyklejankę, a następnie wywiesić pracę w widocznym miejscu.

Joanna Matyja
nauczyciel religii
w Niepublicznej Chrześcijańskiej Szkole Podstawowej nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi ”Uczeń”