Użyte w artykule zdjęcia pochodzą z serwisu Wikipedia: pl.wikipedia.org

Czapla purpurowa

Życie w ukryciu. Czaplę purpurową trudno zobaczyć nie tylko z powodu rzadkości jej występowania w naszym kraju. W przeciwieństwie do pospolitej czapli siwej, prowadzi ona bardzo skryty tryb życia. Najczęściej przebywa wśród gęstej roślinności wodnej i rzadko pokazuje się na otwartej przestrzeni. Możemy ją zobaczyć przypadkiem, jak przelatuje nad łanem trzcin lub też gdy spłoszy się z przybrzeżnych szuwarów. Siedzącego ptaka zobaczyć niełatwo, gdyż jego rdzawobrązowe ubarwienie zlewa się z kolorem zeschłych trzcin. Poza tym w przypadku zagrożenia ptak wyciąga pionowo swe ciało z dziobem skierowanym w górę, upodobniając się do kępy roślinności. Tylko jego oczy śledzą intruza,

któremu niekiedy pozwala zbliżyć się niemal na wyciągnięcie ręki, zanim zdecyduje się na ucieczkę. Zwyczajem tym czapla purpurowa przypomina bąka, skrytą czaplę, dość licznie występującą w naszym kraju. Choć nazwa czapla purpurowa jest nieco przesadzona, gdyż w istocie ptak ten nie jest purpurowy, to jednak jego ubarwienie, złożone z różnych odcieni rudego, brązu i szarości, wzbogacane rysunkiem czarnych linii i plamek na głowie i szyi, nadaje mu nieco egzotyczny wygląd. I rzeczywiście, czapla purpurowa jest gatunkiem południowym, który u nas osiąga północną granicę swego występowania. W Polsce gniazduje tylko sporadycznie i jej jedyne, w miarę regularnie zajmowane stanowisko lęgowe, znajduje się w rezerwacie „Stawy Milickie” w dolinie Baryczy, na Śląsku. Jej rzadkość wynika też z tego, że nie toleruje bliskiej obecności człowieka i jest wrażliwa na zmiany w środowisku naturalnym.
Samotnica. Czapla purpurowa nie lubi towarzystwa innych ptaków. Większość czasu spędza na polowaniu. Potrafi przez długi czas pozostawać w bezruchu ukryta w gęstej roślinności, czekając cierpliwie na zdobycz. Gdy ryba, żaba czy wodny owad pojawi się w zasięgu ciosu, ma małą szansę na ucieczkę. Nagłym wyrzutem dzioba czapla chwyta ofiarę w ułamku sekundy, szybko przełyka i znowu zamiera w bezruchu, aż do następnej okazji. Najbardziej aktywna jest o zmierzchu i wczesnym rankiem.

Długość ciała: 90 cm

Rozpiętość skrzydeł: 150 cm

Ciężar ciała: 0,6-1,2 kg

Łabędź krzykliwy

Przybysz z Północy. Jeszcze do niedawna łabędź krzykliwy był u nas tylko rzadkim gościem pojawiającym się w okresie wędrówek i zimowania. Pierwszy lęg tego gatunku w Polsce stwierdzono dopiero w 1973 roku na Bagnach Biebrzańskich. Od początku lat 80. zaczął on gniazdować nad środkową Odrą, gdzie zasiedlił nadodrzańskie starorzecza, które najprawdopodobniej przypominają jego pierwsze tundrowe siedliska.

W przeciwieństwie do swego bliskiego krewniaka, łabędzia niemego, łabędź krzykliwy unika rozległych jezior czy stawów i woli mniejsze, płytkie zbiorniki wodne położone w otwartym terenie,

wśród pól łąk. Możliwości gniazdowania w takich miejscach zależą w dużym stopniu od tego, czy są one w dostatecznym stopniu wypełnione wodą, dlatego nie w każdym roku znajduje dogodne warunki do założenie gniazd.
Krzykacz. Nazwa łabędź krzykliwy trafnie odzwierciedla skłonność tego ptaka do głośnego obwieszczania swego nastroju. Odzywa się często głośnym, trąbiącym głosem słyszalnym z dużej odległości. Stado trąbiących łabędzi krzykliwych stwarza równie niepowtarzalny nastrój. Na lęgowiskach łabędź krzykliwy nie jest zbyt towarzyski, przepędza swych pobratymców i nie toleruje też łabędzi niemych. Woli spokojnie, odludne miejsca, choć w naszym kraju przyzwyczaił się do bliskości człowieka. Samiec bierze tylko niewielki udział w wysiadywaniu jaj, ale za to broni dużego terytorium lęgowego przed intruzami, pilnuje samicy, a potem wraz z nią wodzi pisklęta. Więzy rodzinne utrzymywane są długo i cała rodzina udaje się razem na zimowiska.

Długość ciała: 150 cm

Rozpiętość skrzydeł: 220-240 cm

Ciężar ciała: do 10 kg

Hełmiatka

Wyjątkowe jezioro. Hełmiatka jest rzadkim gościem w naszym kraju. Wyjątek stanowi jezioro Łuknajno koło Mikołajek na Mazurach, gdzie jesienią gromadzi się do 900 ptaków. Ich pochodzenie jest dość zagadkowe, gdyż na jeziorze tym gniazduje zaledwie kilka par, a inne stanowiska lęgowe są równie nieliczne. Także w innych krajach europejskich hełmiatka należy do rzadkich ptaków lęgowych i tylko w Hiszpanii występuje częściej. Najprawdopodobniej więc na jezioro Łuknajno przylatują hełmiatki ze wschodu, gdyż w rejonie Morza Azowskiego i Kaspijskiego, a także dalej w środkowej Azji, gatunek ten gnieździ się licznie. Hełmiatki znane są z podejmowania dalekich wędrówek do miejsc pierzenia się, gdzie zmieniają wszystkie pióra. Dlaczego wybrały w Polsce właśnie Łuknajno? To rzadko odwiedzane przez ludzi jezioro jest bardzo płytkie i jego muliste dno porastają ramienice - glony stanowiące przysmak hełmiatek. Być może dlatego ściągają tu z odległych stron, a w jaki sposób odkryły to miejsce – pozostanie ich tajemnicą.
Nietypowa kaczka. Hełmiatkę nietrudno rozpoznać wśród innych gatunków. Jest niemal wielkości krzyżówki. Samiec wyróżnia się rudoczerwonym pióropuszem na głowie tworzącym krótką czupryną, czerwonym dziobem, czarną piersią i spodem ciała oraz białymi bokami. Samica jest skromniej ubarwiona, brązowa, z jasnymi plamami na bokach głowy. Hełmiatka łączy w sobie cechy zarówno kaczek pływających, jak i nurkujących, czyli grążyc: potrafi żerować na powierzchni wody tak jak te pierwsze, a także dobrze nurkuje w sposób typowy dla tych drugich. Również jej zachowanie w czasie toków zawiera elementy typowe dla krzyżówki. Toki hełmiatki są często zespołowe i do jednej samicy może zalecać się jednocześnie nawet kilkunastu samców.

Długość ciała: 55 cm

Rozpiętość skrzydeł : 85 cm

Ciężar ciała: 0,9-1,5 kg

Błotniak łąkowy

Trzej krewniacy. Spośród trzech gatunków błotniaków gnieżdżących się w naszym kraju, błotniak łąkowy, zwany też popielatym, jest najmniejszy i najdelikatniej zbudowany. Samiec o popielatym ubarwieniu różni się od błotniaka stawowego i błotniaka zbożowego czarnymi pręgami na wierzchu i spodzie skrzydeł oraz rdzawymi smugami na bokach ciała i pręgami na brzegach ogona. Samica jest brązowa, ciemno kreskowana od spodu. Niewprawni obserwatorzy mają trudności z odróżnieniem jej od krewniaczek.

Naturalnym środowiskiem błotniaka są rozległe, otwarte doliny rzeczne, mokradła i torfowiska. Osuszanie takich terenów powoduje, że coraz bardziej brakuje mu odpowiednich miejsc do życia. W zachodniej Europie gatunek ten przystosował się miejscami do rozległych pól uprawnych i od kilku lat również w Polsce (szczególnie na Śląsku i Lubelszczyźnie ) błotniaki odkryły, że pola rzepaku czy zboża mogą znakomicie zastępować naturalne środowisko. Pomimo to błotniak łąkowy jest u nas ciągle gatunkiem rzadkim, którego liczebność nie przekracza 400-500 par.

Polowanie na słuch. Jedną z cech odróżniających błotniaka od innych ptaków drapieżnych są drobne pióra na głowie, wachlarzowato otaczające oczy i tworzące tak zwaną szlarę, podobnie jak u sów. Podobieństwo to nie jest przypadkowe, bo choć błotniaki nie są spokrewnione z sowami, to podobnie jak one podczas polowania posługują się głównie słuchem. Ptak lata wolno, nieco chybotliwym lotem nisko nad ziemią i nadsłuchuje jednocześnie bacznie się rozglądając. Słysząc najmniejszy szmer zawisa na chwilę trzepocząc skrzydłami i stara się zlokalizować zdobycz, a kiedy ją dojrzy – nurkuje robiąc nagły zwrot. Polowanie na przemykające w trawie gryzonie wymaga nie lada refleksu, podobne jak schwytanie w locie ptaka, co mu się czasem udaje. Często zadowala się jajami i pisklętami wyjadanymi z gniazd drobnych ptaków.

Długość ciała: 43-47 cm

Rozpiętość skrzydeł: 105-120 cm

Ciężar ciała: 0,3-0,4 kg

Kulon

Nocne gwizdy. Wykrycie obecności kulonów nie jest łatwe, ponieważ ptaki te prowadzą częściowo nocny tryb życia. W dzień większość czasu spędzają w ukryciu, a ożywiają się dopiero o zmierzchu i są aktywne przez całą noc. Swą obecność zdradzają donośnym, nieco ochrypłym pogwizdywaniem, przypominającym głos kulika wielkiego. Wygląd długonogiego kulona sugeruje, że tak jak inne siewkowe jest on ptakiem brodzącym w wodzie. Tymczasem zasiedla on suche pastwiska, ugory, wydmy, najchętniej położone w dolinach rzecznych. Mieszka na terenach otwartych i bezdrzewnych, zapewniających ptakom dobrą widoczność na dużą odległość. Dlatego gnieździ się np. na lotniskach.
Ostatnie niedobitki. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu kulon był dość częstym ptakiem lęgowym w Polsce. Występował przede wszystkim w dolinach dużych rzek, ale na przykład na Śląsku gnieździł się nawet w kartofliskach. Potem jego liczebność zaczęła maleć i kulon znikał z kolejnych stanowisk. Najdłużej i najliczniej utrzymywał się na piaszczystych wyspach w środkowym biegu Wisły, ale i stamtąd wycofał się stopniowo, mimo iż rzeka ta uchodzi do dzisiaj za jedną z najbardziej naturalnych w Europie. Wymieranie tego gatunku zauważono w wielu innych krajach europejskich i obecnie tylko we Francji i Hiszpanii jest on jeszcze stosunkowo liczny.

Długość ciała: 40-44 cm

Rozpiętość skrzydeł: 77-85 cm

Ciężar ciała: ok. 0,5 kg

Opracował: Paweł Wiśniewski

Użyte w artykule zdjęcia pochodzą z serwisu Wikipedia: pl.wikipedia.org